اشـــراق
تأثیر نماز بر رفتار انسان
اثرات نماز بر رفتار و زندگی یک نمازگزار واقعی به خوبی قابل مشاهده است. مهمترین آثار نماز بر زندگی انسان عبارتند از:1ـ تعظیم به خدا و تحقیر تمام قدرت‌های دنیوی 2ـ خودسازی 3ـ ضبط نفس 4ـ زدودن گناهان 5ـ رعایت حقوق 6ـ وحدت جهت 7ـ صلح و مسالمت‌طلبی 8ـ تمرکز حواس و حضور ذهن 9ـ توسعه و رشد اقتصادی 10ـ وقت شناسی 11ـ جهت گیری در کار 12ـ حساب و کتاب داشتن 13ـ حفظ نظافت و... می‌شود که در اینجا برخی موارد توضیح داده می‌شود. 1.تعظیم به خدا و تحقیر تمام قدرت های دنیوی:گاهی اوقات انسان وقتی یک صاحب قدرت را مشاهده می‌کند ممکن است دچار ترس و وحشت زیادی بشود ولی کسی که نماز می‌خواند و تکبیر (الله اکبر) می‌گوید، هرگز از بزرگی و عظمت هیچ صاحب قدرتی نمی ترسد.انسان نماز گزار با گفتن الله اکبر به خودش تلقین می‌کند که خداوند بالاتر و بزرگتر از همه چیز و همه کس است و تمام قدرت های دنیوی در مقابل او حقیر و ناچیز است انسان نمازگزار در برابر خداوند سجده می‌کند و فقط از دستورات خداوند اطاعت می‌کند و هیچ صاحب قدرت و هیبتی نمی تواند او را از اطاعت و بندگی خدا باز دارد.همچنین نماز به انسان درس تربیت، آزادگی، استقلال و رشد می‌دهد. 2.ضبط نفس و زدودن گناهان:در جریان زندگی، انسان باید در برخی از موارد خود را به رعایت نظم در برنامه‌ها اجبار نماید و الزاماتی در برنامه خود تحمیل کند.عبادت و بندگی و در یاد خدا بودن وجدان مذهبی انسان را پرورش می‌دهد و تیره گی های ناشی از گناهان را زایل می‌کند. نماز جنبه عملی دارد توان اجرایی آن در دوری از فساد و به یاد آوردن خدا بسیار است.باز داشتن از گناه، جزئی از طبیعت نماز است و نماز، انسان را به یاد مبدأ و معاد می‌اندازد و به این صورت باعث جلوگیری از فحشا و منکر می‌شود. 3. رعایت حقوق:به منظور قبول واقع شدن نماز انسان باید شرایطی را رعایت کند از جمله لباس نمازگزار، مکان نماز، آب وضو باید مباح باشد، همچنین باید به مواردی مثل رعایت حقوق مردم از قبیل پرداخت زکات، پرهیز از دروغ و غیبت و تهمت و توجه به حقوق دیگران و نیز پرداخت قرض و دین خود به مردم نیز توجه داشته باشد.در اینجا در کنار نماز و عبادت، توجه به حقوق دیگران نیز دارای اهمیت می‌شود و خداوند می‌فرماید اگر می‌خواهی مرا پرستش کنی باید حقوق مردم را نیز محترم بشماری و من نمازی را که در آن به رعایت حقوق انسانها توجهی نشود قبول ندارم. 4.خودسازی: نماز باعث خودسازی انسان می‌شود.خداوند در آیه 153 سورە بقره در این باره می‌فرماید: یا ایها الذین آمنوا استعینوا بالصبر والصلاه إن الله مع الصابرین؛ ای اهل ایمان در راه خودسازی خویش از دو چیز کمک بگیرید: 1ـ صبر و تحمل در برابر سختی‌ها و از جا در نرفتن 2ـ نماز و توجه به خدای یگانه که به او ایمان دارید و محققا خدا با کسانی است که در راه حق استقامت دارند و سختی‌ها را تحمل می‌کنند تا به اهداف انسانی خود برسند.نماز به انسان درس آزادگی، استقلال، صبر و استقامت می‌دهد. 5.وحدت جهت و مکان شناسی: با توجه اینکه طبق آیات قرآن نماز خواندن به سمت مغرب و مشرق، شمال و جنوب فرقی نمی کند و به هر طرف رو کنیم در همه سو و همه طرف خدا هست. اینما تولو فثم وجه الله (سوره بقره، آیه 115). ولی در اسلام خداوند به خاطر مصلحت تربیتی نماز می‌فرماید که همه مردم به یک طرف نماز بخوانند تا انسانها یاد بگیرند که در تمام افعال و کارهای خود وحدت و هماهنگی داشته باشند.بنابراین آنان باید قبل از نماز قبله را بشناسند. 6.تمرکز حواس و حضور ذهن:در اسلام دستور داده شده از هر کاری که موجب حواس پرتی و عدم تمرکز حواس در نماز می‌شود، پرهیز شود.مثلا ایستادن در مقابل درب باز، مقابل آیینه، در برابر هرگونه تصویر و تابلو و نماز خواندن در جای باز. امام علی(ع) نیز در این مورد می‌فرمایند: «هیچ کس از شما با حالت کسالت و خواب آلودگی به نماز نایستد و در حال نماز به افکار خود مشغول نشود چرا که نمازگزار در برابر پروردگار بزرگ است و جز این نیست که خدا به بنده به اندازه‌ای سود می‌دهد که به او رو کرده باشد.» نماز روزانه پنج نوبت فکر را در تمرکز حواس قرار می‌دهد و پرورش تمرکز ذهن را آسان می‌کند. تأثیر نماز در این مورد این است که بهتر است در محیط کار شرایط تمرکز حواس کارکنان فراهم آید، زیرا حواس‌پرتی کارگر و کارمند نه تنها سبب اتلاف وقت بلکه سبب ایجاد نقص در محصول کار نیز می‌شود.
فروتنی و احترام به ديگران
تواضع حالتى درونى است كه نمىگذارد انسان خود را از ديگران برتر ببيند و احترام و به بزرگداشت ديگران مىانجامد. تواضع و فروتنى در برابر ديگران موجب خشنودى خداوند است و در دنيا بزرگى و عزت مىآورد. كسى كه خويشتن را كوچك نمىشمارد و احساس ضعف و كمبود در برابر ديگران ندارد مىتواند براى خدا در برابر بندگان او فروتنى كند و كسى كه معيار نيكى و بزرگى هر كسى را نزديكى به خداوند مىداند، در برابر هر مؤمن فروتن مىشود و اين فروتنى را مايه رفعت مقام خويش در نزد خداوند مىشمارد. پيامبر اكرم(ص) فرمودند: ما تواضع احد لله الا رفعه الله؛ هيچ كس براى خدا فروتنى نكرد جز آن كه خداوند او را بلند مرتبه داشت. و خداوند بندگان خويش را به سبب فروتنى ستود آن گاه فرمود: و عبادالرحمان الذين يمشون على الارض هونا؛ و بندگان خداى رحمان آنانند كه روى زمين به نرمى گام بر مىدارند. و نيز خداوند پيامبر بزرگوارش را به اين خلق نيكو امر فرمود: و احفض جناحك لمن اتبعك من المؤمنين؛ و براى مؤمنانى كه تو را پيروى كردند بال خود فرو گستر (فروتنى كن). اميرالمؤمنين(ع) در توصيف متقين فرمودند: مشيهم التواضع روش متقين فروتنى است و نيز تواضع را از اخلاق انبياء شمردند: فلو رخص الله فى الكبر لاحد من عباده لرخص فيه لخاصه انبيائه و اوليائه. و لكنه سبحانه كره اليهم التكابر و رضى لهم التواضع فالصقوا بالارض خدودهم و عفروا فى التراب وجوههم و خفضوا اجنحتهم للمؤمنين؛ اگر خدا رخصت كبر ورزيدن را به يكى از بندگانش مىداد به يقين چنين منتى را بر پيامبران برگزيده و دوستانش مىنهاد؛ ليكن خداى سبحان خودبزرگ بينى را بر آنان ناپسند ديد و فروتنىشان را پسنديد پس پيامبران گونههاى خود را بر زمين چسبانيدند و چهرههاى خود را به خاك ماليدند و برابر مؤمنان فروتنى نمودند. تواضع اگر ناشى از ايمان و براى بزرگداشت مؤمنان باشد براى رسيدن به هدف غايى انسان سودمند است.