3گانه اروپایی برای حفظ برجام
آرمان- سهیل ثابت: اظهارات، جلسات، نشست‌ها و بیانیه‌های گاه و بیگاه اروپایی‌ها جملگی درصدد القای یک مساله هستند که اروپا خواهان حفظ برجام است. اما به قول معروف هر که طاووس خواهد جور هندوستان کشد. لذا اگر اروپایی‌ها می‌خواهند که توافق هسته‌ای با ایران حفظ شود باید این خواسته خود را عملا به اثبات برسانند و با انجام وظایف و تعهدات خود ذیل برجام هم ایران را نسبت به خروج از این توافق منصرف کنند و هم پایبندی خود به تعهداتشان را نشان دهند. مشخصا اروپایی‌ها یا باید به همین نحو پیش بروند و شاهد خروج گام به گام ایران از برجام باشند؛ یا با آمریکا همصدا شده، بر ایران فشار آورده و خود مسبب فروپاشی برجام شوند و یا اینکه در کنار ایران بایستند و با دور زدن تحریم‌های آمریکا و فعال‌سازی اینستکس به حفظ و دوام برجام کمک کنند.
تلاش برای حفظ برجام
گام دوم ایران اروپا را به واکنش واداشته و آنها از ترس اینکه ایران در گام سوم خود در کاهش تعهدات برجامی بیش از پیش عمل کند درصدد است به هر نحوی که شده ایران را نه تنها از برداشتن گام سوم منصرف کند بلکه اساسا کشورمان را به شرایط عادی بر جام بازگرداند. این در حالی است که تنها چیزی که تا کنون از اروپایی‌ها مشاهده شده صرفا بیانیه‌های سیاسی و اخیرا تاکید بر اجرایی شدن سازوکار مالی اروپا موسم به اینستکس است که به قول رئیس‌جمهور به قلکی خالی می‌ماند. آنچه در رفتار اروپا مسلم است و تا کنون نیز بر همین مدار پیش رفته‌اند سیاست وقت‌کشی و خریدن زمان برای اتخاذ تصمیمات کم هزینه است. پر واضح است که اروپا در میانه ایران و آمریکا نمی‌خواهد هیچ یک را از دست بدهد. چرا که نه می‌خواهند از سود سرشار و هنگفتی که از قِبل روابط تجاری با ایالات متحده به‌دست می‌آوردند چشم‌پوشی کنند و نه طالب برهم خوردن روابط خود با تهران و متعاقب آن برجام هستند. چرا که آنها برجام را میراث خود می‌دانند. کما اینکه فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دوشنبه گذشته پیش از نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا بر این مساله تاکید کرد که اگر اروپا نبود هرگز برجام شکل نمی‌گرفت. لذا آنها به نحوی درصددند که از سویی ایران را در کنار خود داشته باشند و از سوی دیگر در مقابل آمریکا قرار نگیرند. هر چند برخی تحلیلگران بر این باورند که بالاخره اروپایی‌ها در یک جا باید در کنار ایران و مقابل آمریکا قرار گیرند. عناصر تاثیرگذار بر این روند نیز کم‌کم رخ می‌نمایاند. یکی از این عناصر احتمال تحریم اینستکس توسط آمریکا است که خود می‌تواند عنصری شتاب‌زا در رویارویی اروپا و آمریکا باشد. هر چند که اگر شرایط به همین گونه پیش برود با ائتلاف اروپایی‌ها با چین، روسیه و ایران شاید بتوان شاهد نوعی اجماع جهانی علیه سیاست‌های شکست خورده آمریکا در قبال ایران بود.
3گانه اروپایی
زمانی که یک روز پیش از برداشتن گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران در اواسط ماه جاری امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه طی تماسی با رئیس‌جمهور کشورمان از به‌کار بردن تمام تلاش اروپا برای جلوگیری از جنگ اقتصادی علیه ایران سخن گفت؛ بسیاری مطرح کردند که اروپایی‌ها تلاش‌های عملی خود را برای حفظ برجام آغاز خواهند کرد. در همین راستا نیز هفته گذشته شاهد تشکیل نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا با محوریت مساله ایران و چگونگی حفظ برجام بودیم. از همین رهگذر مکالمه تلفنی اخیر روسای جمهور ایران و فرانسه و تاکید هر دوطرف بر ضرورت حفظ برجام نشان از انتظار برای چگونگی دور زدن تحریم‌های آمریکا، خرید نفت ایران در راستای حفظ برجام دارد. هر چند که نباید از کنار این جمله کلیدی حسن روحانی که «به هیچ عنوان راهکارهای چند ماهه برای توقف فعالیت‌های ایران قابل قبول نیست.» به سادگی عبور کرد. با این اوصاف به‌نظر می‌رسد که اروپایی‌ها با 3 گزینه برای مواجهه با خروج گام به گام ایران از برجام مواجهند. نخست اینکه مساله را در روابط دیپلماتیک جست‌وجو کنند؛ همان کاری که مکرون می‌کند و به نوعی دنبال زمان خریدن است تا بتوانند اقدامات حساب شده‌تری انجام دهند. دوم اینکه رویه سابق خود را پیش بگیرند؛ یعنی با اتلاف وقت به ایران جهت کاهش تعهدات برجامی فشار بیاورند که این راه موجب برداشتن گام‌های بیشتر ایران جهت خروج از برجام خواهد شد. گزینه سوم نیز تعهد به برجام و ائتلاف با چین و روسیه بر علیه آمریکا است که هم برجام را زنده نگه می‌دارد و هم پایبندی آنها به تعهداتشان را نشان می‌دهد. گرچه راه سوم نیز با اما و اگرهای بسیاری روبه‌روست. گویا برخی نیز گذار از برجام به توافقی تازه را مطرح می‌کنند که فرض باطلی است؛ چرا که دستکم ایران زیر بار چنین توافقی نمی‌رود. همانگونه که وزیر امور خارجه کشورمان نیز گفته برجام قابل مذاکره مجدد نیست. حال باید دید اروپایی‌ها پیش از برداشتن گام سوم ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی این 3 گزینه را مدنظر قرار خواهند داد یا گزینه‌ها و راه‌حل‌های متفاوتی را در پیش خواهند گرفت.