آرمان امروز- سرويس بين الملل: جنگ روسيه و اوکراين با وجود اين که سال گذشته رخ داد اما به قدري ابعاد وسيعي داشت که بي شک امسال نيز مهم ترين رويداد جهان به حساب مي آيد.
تداوم تجاوز نظامي روسيه به اوکراين
تداوم حمله نظامي روسيه به اوکراين، افزايش تورم در سراسر جهان، انتشار نوع جديد ويروس کرونا به نام اوميکرون در تمام دنيا، تشديد تغييرات آب و هوايي، برگزاري انتخابات ميان دوره اي کنگره آمريکا، تشديد تنش‌هاي ميان ايالات متحده آمريکا و چين، فوت ملکه انگليس، انتخاب نخست وزير جديد عراق و يک‌دست‌تر شدن حزب حاکم چين از جمله مهمترين رويدادهاي بين‌المللي و منطقه‌اي در سال 2022 است.
توافق بر سر مساله هسته‌اي ايران و احياي برجام نيز مي‌توانست يکي از مهمترين رويدادهاي سال 2022 باشد، اما در حالي که تمامي اختلافات تقريبا حل شده بود، باقي ماندن اختلافات بر سر سه مکان ادعايي آژانس باعث شد مذاکرات از شهريور ماه به حالت تعليق در آيد.
همانطور که پيش بيني مي شد درگيري ميان غرب و شرق در سال 2022 بار ديگر تشديد شد و اين بار اين موضوع خود را درجنگ ميان روسيه و اوکراين نشان داد.
جنگ روسيه و اوکراين احتمالا همچنان مهمترين رويداد بين‌المللي در سال بعد نيز خواهد بود. در حال حاضر دورنمايي براي پايان هر چه سريعتر جنگ وجود ندارد. اگر چه دبير کل سازمان ملل متحد اميدوار است که اين جنگ در سال 2023 پايان يابد.
روسيه با آغاز جنگ اوکراين شرايط پر مخاطره‌اي براي خود و امنيت بين‌المللي ايجاد کرد. با اين وجود، انتظار مي رود که اين جنگ هرگز به خارج از مرزهاي اوکراين و در داخل اروپا کشيده نشود. چون چنين رويدادي ممکن است شعله يک جنگ جهاني را روشن کند و بنابراين روسيه از يکسو و اوکراين و متحدانش از سوي ديگر به اين موضوع توجه جدي دارند.
در عين حال به نظر مي رسد با توجه به اينکه بسياري از طرف ها سودي در ادامه اين جنگ ندارند، تلاش کنند تا جنگ زودتر پايان يابد. هر چند اروپايي ها و به خصوص آلمان و انگليس تاکيد کرده اند تا سرزمين هاي اوکراين همچنان در اشغال روسيه باشد، صلحي در کار نخواهدبود.
غرش اژدها
رقابت‌هاي روز افزون ميان آمريکا و چين در عرصه هاي مختلف و چالش هايي که اين رقابت ايجاد خواهد کرد از جمله ديگر چالش‌هاي مهم سال 2023 خواهدبود.
آمريکا در صد و پنجاه سال گذشته، قدرت برتر جهان بوده است. اقتصاد آمريکا جنگ جهاني دوم به تنهايي حدود نيمي از اقتصاد کل جهان شد. پس از آنکه ايالات متحده در جنگ سرد هم پيروز مطلق ميدان شد (1989) و شوروي فروپاشيد، آمريکا خود را ناظم نظم نوين جهاني تلقي کرد و در جهاني تک قطبي به مداخله و ماجراجويي پرداخت. در دوران ترامپ شکاف بين آمريکا و جامعه جهاني به شدت گسترش يافت و امريکا از بسياري از نهادها و کنوانسيون‌هاي بين المللي خارج شد. در عوض چين شريک اول تجاري حدود 150 کشور گرديد و جايگاه خود در جامعه جهاني را تثبيت کرد. هم اکنون چين پيشتاز جهاني شدن و آمريکا پسماند آن است. جهان در يک بزنگاه تاريخي مهمي قرار گرفته، جايگاه آمريکا و نه فقط اقتصاد آن در حال افول است و اقتصاد چين در کمتر از يک دهه از اقتصاد آمريکا پيشي ميگيرد و اقتدار ايالات متحده به رتبه دوم جهاني سقوط‌مي‌کند.
کودتاي سريلانکا
در مارس 2022، سريلانکايي‌ها در اعتراض به تعدادي از مسائل اعتراض کردند. اين اعتراضات که به طور غيررسمي از آن به عنوان «آراگالايا» به معني مبارزه ياد مي شد، به استعفاي گوتابايا راجاپاکسا، رئيس جمهور اين کشور و تعدادي از اعضاي خانواده قدرتمند راجاپاکسا منجر شد. رانيل ويکرمسينگه، متحد راجاپاکسا، در 21 جولاي به عنوان رئيس جمهور جديد سوگند ياد کرد.
کناره‌گيري عمران خان از نخست وزيري پاکستان
پس از روزهاي ناآرامي، «عمران خان»، سياستمدار پاکستاني پس از از دست دادن رأي اعتماد در پارلمان اين کشور، مجبور به کناره‌گيري از سمت نخست‌وزيري شد.
«عمران خان» اولين نخست وزير در کشور است که طي اين روند برکنار شد. «شهباز شريف» که برادر «نواز شريف»، نخست‌وزير سابق پاکستان است، پس از برکناري «عمران خان»، مقام نخست وزيري را بر عهده‌گرفت.
سالي که گذشت سالي پر حادثه براي عمران خان بود. نخست وزير سابق پاکستان که پس از برکناري از سمت خود در سراسر اين کشور تجمعاتي برگزار مي‌کرد، در جريان تظاهراتي در «گوجرانوالا» در استان پنجاب مورد اصابت گلوله قرار گرفت. «عمران خان» با چهار گلوله هدف قرار گرفته بود.
سفر پلوسي به تايوان
يکي از لحظات پر تنش سال 2022 سفر کوتاه «نانسي پلوسي»، رئيس مجلس نمايندگان آمريکا به تايوان بود. اين سفر خشم چين را برانگيخت، زيرا پکن تايوان را بخشي از قلمرو خود مي‌داند.
در آستانه اين سفر، چين تهديدهاي شديدي را عليه واشنگتن صادر کرده بود و «شي جين پينگ»، رئيس جمهور چين به «جو بايدن» گفته بود با آتش بازي نکنيد.
کناره‌گيري ليز تراس و آمدن ريشي سوناک
«ليز تراس» پس از آنکه تنها 45 روز پس از تصدي مسئوليت خود مجبور به استعفا شد، کوتاه‌ترين دوره نخست‌وزيري در تاريخ انگليس را به نام خود ثبت کرد.
مرگ «اليزابت دوم»، که طولاني‌ترين دوره سلطنت بر انگليس را داشت پس از 70 سال سلطنت در 96 سالگي رقم خورد. «ريشي سوناک» در اکتبر از سوي حزب محافظه کار به عنوان اولين نخست وزير رنگين پوست انگليس انتخاب شد. رزومه سوناک شامل سابقه وزير دارايي در کابينه بوريس جانسون و ساله‌ها تجربه به عنوان يک بانکدار است.
انتخاب مجدد شي جين پينگ
«شي جين پينگ»، رئيس جمهور چين براي سومين دوره به عنوان رئيس جمهور اين کشور انتخاب شد.
او اولين رئيس حزب حاکم چين پس از «مائو تسه تونگ»، موسس اين حزب است که سه بار به عنوان رئيس جمهور انتخاب شد.
شي و بزرگترين اعتراضات چيني
شي جين پينگ براي سومين بار پياپي رهبر چين شد. سياست‌هاي کوويد صفر او پس از اعتراضات عليه قرنطينه‌هاي شديد، که بزرگترين اعتراض‌ها از زمان به قدرت رسيدن او در سال 2012 بود، کنار گذاشته شد. کوويد به سرعت در چين گسترش يافت. کارشناسان نگرانند که دولت نتوانسته است افراد مسن را به درستي واکسينه کند. چين همچنان از استفاده از واکسن‌هاي بسيار مؤثر خارجي اجتناب مي‌کند.
شوک به بازار‌هاي سهام
بازار‌هاي سهام در طول سال 2022 آسيب ديدند. آسيب از سهام‌هاي بزرگ فنّاوري شروع شد. قيمت سهام متا و تسلا بيش از 60 درصد کاهش يافت. اپل براي مدت کوتاهي در ماه ژانويه به ارزش بازار سهام 3 تريليون دلار رسيد. اکنون حدود 2.1 تريليون دلار ارزش دارد. اس اند پي 500، بدترين نيمه اول خود از سال 1970 را سپري کرد.
فشار جنگ اوکراين به قيمت انرژي
جنگ باعث افزايش قيمت انرژي شد. نفت قبل از سقوط مجدد، به نزديک به 140 دلار در هر بشکه افزايش يافت. آقاي پوتين عرضه گاز به اروپا را قطع کرد و دولت‌ها براي تأمين منابع جديد تلاش کردند و سرمايه گذاري در انرژي‌هاي جايگزين افزايش يافت.
قيمت گندم، روغن پخت و پز و ساير مواد غذايي ضروري با اختلال در صادرات از اوکراين و روسيه، افزايش يافت. هزينه بالاي سوخت و غذا به جرقه ناآرامي‌هاي مدني در بيش از 90 کشور کمک کرد.
درخواست براي پيوستن به ناتو
آلمان از سياست خارجي جديدي رونمايي کرد. صدراعظم اولاف شولز قول داد که هزينه‌هاي دفاعي را افزايش دهد و به وابستگي طولاني مدت کشور به انرژي روسيه پايان دهد.
فنلاند و سوئد براي محافظت از خود در برابر روسيه درخواست پيوستن به ناتو کردند. اگر هر دو کشور بپيوندند، مرز روسيه با ناتو دو برابر خواهد شد گرچه ترکيه هنوز با اين موضوع مخالفت مي‌کند.
مقابله فدرال رزرو با تورم
تورم در آمريکا، بريتانيا و منطقه يورو تا دو رقمي شدن پيش رفت و بانک‌هاي مرکزي را بر آن داشت تا سياست‌هاي پولي خود را انقباضي‌تر کنند.
در ماه مارس، فدرال رزرو براي اولين بار از سال 2018، نرخ بهره خود را افزايش داد. در نوامبر، بانک انگلستان نرخ خود را به بيشترين ميزان از دهه 1980 افزايش و بانک مرکزي اروپا آن را از منفي 0.5 درصد به صفر و سپس بالاتر رساند.
ترور شينزو آبه
«شينزو آبه»، نخست‌وزير سابق ژاپن در «نارا» در غرب ژاپن، زماني که در کمپين انتخاباتي بود، ترور شد. مظنون که دو بار با يک اسلحه دست ساز به آبه شليک کرد، در محل بازداشت شد و گمان مي‌رود که به تنهايي عمل کرده و از ارتباط آبه با کليساي اتحاد خشمگين بوده است.
ملوني و نتانياهو روي کار آمدند
ايتاليا يک ائتلاف جناح راست به رهبري جورجيا ملوني از حزب برادران ايتاليا را انتخاب کرد. خانم ملوني اولين نخست وزير زن اين کشور شد.
پس از يک انتخابات ديگر در اسرائيل، بنيامين نتانياهو يک سال پس از آن که با شرمندگي از سمت خود کنار رفت، دوباره نخست وزير شد. کره جنوبي رئيس جمهور جديدي پيدا کرد: يون سوک يول. امانوئل مکرون بار ديگر در فرانسه انتخاب شد. در استراليا، ليبرال‌ها پس از 9 سال رهبري از سمت خود کنار رفتند. فرديناند "بونگ بونگ" مارکوس، پسر يک ديکتاتور، در انتخابات رياست جمهوري فيليپين پيروز شد.
در کلمبيا اولين رئيس جمهور چپ روي کارآمد: گوستاوو پترو، يک مبارز سابق چريکي. ويليام روتو در انتخابات رياست جمهوري کنيا پيروز شد. مخالفان نتيجه را به چالش کشيدند، اگرچه کشتار گسترده‌اي که در راي گيري‌هاي قبلي لطمه زده بود تکرار نشد. انور ابراهيم پس از سال‌ها جستجوي شغل و مدتي در زندان، نخست وزير مالزي شد.
ژاير بولسونارو در انتخابات رياست جمهوري برزيل شکست خورد، اما آن را نپذيرفت. بدون مدرک، حزب او ادعا کرد که راي تقلب شده است. اما نهاد برگزار کننده انتخابات اين ادعا را رد و حزب را به دليل اتلاف وقت جريمه کرد. لوئيز ايناسيو لولا داسيلوا در اول ژانويه سوگند ياد خواهد کرد. او متعهد شد که نابودي جنگل‌هاي باراني آمازون را که در زمان آقاي بولسونارو سرعت گرفت، متوقف کند.
ايلان ماسک سال 2022 جنجالي ظاهر شد
ايلان ماسک، بنيانگذار تسلا و اسپيس ايکس، توييتر را خريد. او مديرعامل، کل هيئت مديره و نيمي از کارکنان را اخراج کرد. آقاي ماسک گفت که اجازه آزادي بيان بيشتري را مي‌دهد، اما بعد از آن طفره رفت. در ماه دسامبر او از دنبال کنندگان توييتر خود پرسيد که آيا بايد به عنوان مديرعامل باقي بماند يا خير که پاسخ خير بود. آقاي ماسک ديگر ثروتمندترين مرد جهان نيست. برنارد آرنو، رئيس LVMH، از او پيشي گرفت.
کشته شدن ايمن الظواهري
پس از اينکه جو بايدن در يک کنفرانس خبري رسما اعلام کرد که نيروي هوايي ارتش آمريکا توانسته است «ايمن الظواهري»، سرکرده القاعده را به قتل برساند، يک مقام رسمي که نخواست نامش فاش شود، جزئيات اين حمله و اينکه سازمان اطلاعات مرکزي آمريکا (سيا) چگونه او را شناسايي کرده و کشته است، منتشر کرد.
اين مقام رسمي دولت آمريکا به خبرنگاران گفت: «الظواهري به مدت چند سال مخفي شده بود. عمليات يافتن و کشتن او نتيجه پشتکار و صبر جامعه اطلاعاتي و ضدتروريسم ايالات متحده است.»
قبل از اطلاعيه آمريکا، شايعه شده بود که الظواهري در منطقه قبيله‌اي پاکستان و يا داخل افغانستان به‌سرمي‌برد.
به مدت چندين سال، دولت آمريکا از شبکه‌اي که الظواهري را حمايت مي‌کرد، آگاه بود و طي سال گذشته، پس از خروج آمريکا از افغانستان، مقامات آمريکايي نشانه‌هايي از حضور القاعده در اين کشور را رصد کرده‌بودند.
حذف ترامپ
در آمريکا قانون کاهش تورم به تصويب رسيد. دادگاه عالي آمريکا قانون” روعليه ويد “ که بر اساس آن سقط جنين قانوني بود را لغو کرد و کنترل سياست سقط جنين را به ايالت‌ها بازگرداند. حدود 13 ايالت سقط جنين را ممنوع کردند. دموکرات‌ها بر خلاف انتظارات، در انتخابات ميان‌دوره‌اي، سنا را در دست گرفتند و مجلس نمايندگان را با اختلاف کمي از دست دادند. نامزد‌هاي مورد تاييد دونالد ترامپ به خصوص بد عمل کردند. در پايان سال، کميته مجلس نمايندگان که در مورد حمله به ساختمان کنگره در سال 2021 تحقيق مي‌کرد، توصيه کرد که آقاي ترامپ بابت شورش متهم شود.
امضاي پيمان آکوس
رهبران سه کشور انگليس، آمريکا و استراليا در يک کنفرانس خبري مجازي از شکل گيري يک پيمان نظامي جديد معروف به پيمان «آکوس»(AUKUS) خبر دادند. «جو بايدن» رئيس جمهوري آمريکا در اين کنفرانس گفت طبق اين پيمان تدابيري براي مسلح کردن استراليا به زيردريايي اتمي در نظر گرفته شده است.
نخست وزير استراليا «اسکات موريس» هم در اين کنفرانس اعلام کرد قصد دارد اين زيردريايي هاي اتمي را با کمک آمريکا و انگليس در يکي از بنادر اين کشور توليد کند.
با امضاي اين قرارداد چين و فرانسه احساس سرخوردگي مي‌کنند. پيشتر فرانسه قراردادي با ارزش 30 ميليارد يورو براي نوسازي ناوگان زيردريايي استراليا امضا کرده بود. فرانسه قرار بود زيردريايي هايي با سوخت متعارف اما از روي مدل زيردريايي هاي اتمي خود به استراليا تحويل دهد. اين قرارداد با افزايش هزينه و تاخير در اجرا مواجه شد و سرانجام استراليا به همين بهانه به سمت استفاده از خدمات رقباي فرانسه رفت.
از سوي ديگر چين اين حرکت آمريکا و انگليس را به عنوان مقدمه اي براي دخالت نظامي و ايجاد بي ثباتي در منطقه جنوب شرقي آسيا و اقيانوس آرام برآورد کرده و در اظهار نظر رسمي از اين کشورها خواسته است ذهنيت جنگ سردي را کنار بگذارند.