اميدوارم زندگي من بيهوده نبوده باشد
حامد داراب
عبدالرحيم جعفري، شخصيت پرفروغ تاريخ معاصر نشر ايران، انساني نكته‌سنج، كاربلد، تيزبين و خوشفكر بود و تا همين حوالي پايان زندگي‌اش همچنان به مصائب و مسائل مربوط به نشر حساسيت داشت. او و زنده‌ياد محمد زهرايي، ويراستار و مدير نشر كارنامه را به جد مي‌توان بزرگ‌ترين تاثيرگذاران حوزه نشر ايران خطاب کرد. افسوس كه زهرايي را بسيار زود و جعفري را اگر چه كمي ديرتر اما با دريغ بسیار از دست داده‌ايم. مطالعه كارنامه نشر جعفري و آنچه او با خون دل و كمترين امكانات از سال ١٣٢٨ آغاز و تا سال ١٣5٨ در اميركبير به چاپ آن همت كرد و به پيشخوان كتاب‌فروشی آورد، بيش از ٢٩00 جلد كتاب تاليفي و ترجمه‌اي درجه اول و ماندگار و مرجع است كه نه تنها نياز جامعه فرهنگي كشور را برآورده كرده؛ بلكه در سير تحول فرهنگ انساني و انديشگي جامعه ايران نقش موثري داشته است. از ياد نمي‌برم كه در محفلي زنده‌ياد «باستاني پاريزي» مي‌گفتند كه انتشارات اميركبير و آقاي جعفري سهم بسزايي در تحول فرهنگي در جامعه ايران داشته است. يك‌بار هم از زبان مترجم بی‌نظیری چون عزت‌ا... فولادوند شنيدم كه: جعفري يك زمان نشان داد كه حتي يك نشر با انتخاب اينكه چه چيز چاپ كند و دريافت اينكه مردمش به چه كتابي نياز دارند، توانست در سير تحول اجتماعي ايران سهيم باشد. عبدالرحيم جعفري در زمان مديريتش بر نشري كه خود بنيادش را گذاشت، آثاري را منتشر كرد كه تاريخ فرهنگي ايران مادام كه نفس بكشد آنها را از ياد نخواهد برد و از آنها سود خواهد جست، آثاري چون فرهنگ فارسي معين، تاريخ اجتماعي ايران، سبك‌شناسي ملك الشعراي بهار، دايره المعارف مصاحب، تاريخ مشروطه در ايران، فرهنگ فارسي - انگليسي آريان پور و همچنين چاپ صدها اثر انويسندگان مولف و مترجمان صاحب قلم؛ از زنده‌يادان عبدالحسين زرين‌كوب و بهمن فرزانه، ذبيح‌ا... صفا و بديع‌الزمان فروزان‌فر تا نجف دريابندري و عزت‌ا... فولادوند و سروش حبيبي و ديگراني چون اينان بزرگ و شايسته. و اكنون پس از درگذشت اين انسان يگانه، جمله‌اي كه در آخرين تماس تلفني‌ام جهت گرفتن يك يادداشت با او در سال گذشته داشتم را به ياد مي‌آورم كه: اميدوارم زندگي من بيهوده نبوده باشد.