سرطان غیرقابل پیش‌بینی است

چندی پیش رضا ملک‌زاده، معاون وزیر بهداشت گفت:«عنوان سونامی سرطان در ایران اشتباه است، زیرا میزان ابتلا به‌سرطان در کشور ما در مقایسه با دیگر کشورها همچون ترکیه از فراوانی کمتری برخوردار است.» سرطان گوارش 60 درصد سرطان‌های ایران را به خود اختصاص داده است. در واقع بروز ‌سرطان به‌عوامل متعددی بستگی دارد که یکی از آنها مواد مخدر و تریاک است. در ایران 10 تا 17 درصد افراد بالای 40 سال برای آرامش و تفریح تریاک مصرف می‌کنند؛ حتی در برخی استان‌ها مصرف تریاک بیشتر از سیگار مشاهده می‌شود. از عوامل دیگر بروز سرطان عدم‌رعایت بهداشت دهان و دندان است و این امر افراد را در معرض سرطان‌های گوارش قرار می‌دهد. همه افراد باید هر روز سه بار مسواک بزنند. این در حالی است که برخی افراد حتی مسواک‌زدن به‌شیوه صحیح را نمی‌دانند. با این تفاسیر اگر افراد بهداشت دهان و دندان را رعایت نکنند میکروب‌های دهانی وارد معده شده و باعث سرطان می‌شود. همچنین در کشور ما مساله هپاتیت ویروسی با فراوانی قابل ملاحظه‌ای مشاهده می‌شود، اما با پیشرفت‌های پزشکی می‌توان گفت با اعمال برنامه کنترل هپاتیت B و C این بیماری ریشه‌کن می‌شود.

علت‌های بروز سرطان گسترده است

بر اساس یافته‌های علم پزشکی بروز بیماری سرطان به ‌مسائل و عوامل متعدد بستگی دارد. در اصل یک نوع سبک زندگی دلیل بروز سرطان تلقی نمی‌شود. برای مثال علم پزشکی علت بروز بیماری ایدز را نفوذ یک نوع ویروس در سلول‌ها و ایجاد اختلال در سیستم ایمنی بدن می‌داند که با گذشت زمان روند زندگی فرد را مختل می‌کند. اما تا کنون علم پزشکی نتوانسته دلیل بروز سرطان را شناسایی کند. هم‌اکنون در جامعه با حجم گسترده‌ای از انواع سرطان‌ها روبه‌رو هستیم. برخی از کارشناسان هشدارهای لازم درباره شیوع سونامی سرطان را در آینده نزدیک داده‌اند.

هیچ‌کس در مقابل سرطان مصون نیست!

در برخی مناطق پاک بدون آثار آلودگی‌ محیطی هم نرخ شیوع سرطان با روند روبه‌رشد همراه است. باید تاکید داشت که تغییر سبک زندگی، کاهش مصرف فست فود، ورزش مداوم، رعایت نکات بهداشتی و.... در بهبود سبک زندگی افراد تاثیرگذارهستند، اما رعایت این موارد هیچ تضمینی برای مصونیت افراد در برابر بیماری سرطان نیست. بر اساس یافته‌های علمی مصرف چای غلیظ، استفاده از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی، استشمام هوای آلوده، مصرف ادویه و... شانس مبتلا به سرطان معده را در بین افراد افزایش می‌دهد. از سوی دیگر عوامل جسمی و وراثتی در شیوع سرطان در جامعه نقش بسزایی دارد. اما هیچ یک از این موارد را نمی‌توان تنها دلیل ابتلا به ‌سرطان قلمداد کرد. برای مثال در کشور انگلستان از لحاظ آب و هوایی هیچ‌گونه نشانه‌ای از آلودگی محیطی مشاهده نمی‌شود، اما نرخ شیوع سرطان در این کشور بیش از ایران است. این در حالی است که از سوی مجامع علمی منشا بروز سرطان، آلودگی هوا عنوان می‌شود! باید در جواب این گونه استنباط‌ها گفت که تاکنون علم پزشکی عامل بروز سرطان را کشف نکرده است. از سوی دیگر افراد مبتلا به‌ بیماری قلبی درصورت فعالیت درهوای آلوده، استعمال دخانیات و مصرف غذای‌های چرب بیماری‌شان تشدید می‌شود. با این تفاسیر نمی‌توان رعایت یا عدم‌رعایت یک نوع سبک زندگی را در ابتلا به بیماری سرطان موثر دانست. در واقع عوامل چندوجهی در بروز سرطان نقش دارند. برای مثال بروز سرطان تحت تاثیر عوامل مختلف است و در این شرایط عواملی همچون آلودگی هوا و وجود نیترت در آب هم می‌توانند در روند ابتلا به ‌این بیماری تاثیرگذار باشند. افراد بی‌توجه نسبت به سلامتی‌شان بیش از دیگران مبتلا به ‌سرطان می‌شوند، اما نمی‌توان دلیل ویژه‌ای را برای بروز این بیماری برشمرد. افراد در معرض استرس و اضطراب بیش از دیگران به سرطان دچار می‌شوند، چون استرس نقش تاثیرگذاری در بروز انواع بیماری‌ها دارد، طبیعتا سهم استرس و اضطراب در بروز سرطان را باید مورد بررسی قرار داد.

نقش پارازیت‌ها در ابتلا به‌سرطان

در برخی بررسی‌های علمی پارازیت‌ها عامل بروز سرطان عنوان می‌شود. این در حالی است که نقش پارازیت‌ها در بروز سرطان یک‌بار در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس مورد بررسی قرار گرفت و تاکنون پاسخ قطعی درباره تاثیر مخرب امواج بر سلامت افراد گزارش نشده است. برای مثال برخی یافته‌های علمی از تاثیر مخرب آنتن‌ ماهواره برتشدید مشکلات روحی و روانی حکایت دارد.

سبک زندگی و بروز انواع بیماری‌ها

افراد ساکن در شهرهای بزرگ به ‌شکل روزانه با استرس‌ها و فشارهای عصبی متعدد و متنوع مواجه هستند. در ضمن مصرف غذاهای آماده، نیمه آماده، کنسرو، فست فود و... نرخ بروز انواع بیماری‌ها را در بین افراد افزایش می‌دهد. این در حالی است که در گذشته افراد با مصرف غذاهای ساده و سبک از سلامتی برخوردار بودند. با بررسی مسائل اجتماعی در حوزه‌های مختلف از جمله تغذیه، آلودگی هوا، آلودگی‌های محیطی و... به‌وضوح می‌توان احتمال بروز انواع بیماری‌ها را در بین افراد رو به گسترش دانست. در گذشته میزان توسعه در بخش بهداشت و درمان با بررسی نرخ مرگ‌ومیر اطفال انجام می‌شد، در شرایط کنونی به‌دلیل پیشرفت‌های گسترده درعلم پزشکی میزان مرگ‌ومیر نوزادان کاهش یافته است، اما به‌نسبت شاهد بروز انواع بیماری‌های نوظهور در جامعه هستیم. این در حالی است که تا قبل از انقلاب از هر هزار نوزاد متولدشده 150 نوزاد قبل از پنج سالگی فوت می‌کردند. در چند دهه اخیر برای کاهش میزان مرگ‌ومیر نوزادان برخی اقدامات بهداشتی همچون واکسیناسیون مناسب انجام شد. هم‌اکنون به‌ازای هر هزار تولد شاهد مرگ‌ومیر13 نوزاد هستیم که این میزان از مرگ و میر هم به‌ عوامل متعدد همچون وراثت مربوط می‌شود. از سوی دیگر بروز انواع بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های خاص در جامعه روبه افزایش است. این در حالی است که تا چند دهه گذشته وجود چنین بیماری‌هایی به‌ هیچ عنوان همه ‌گیر نبود. برای مثال در شرایط کنونی در کشور نرخ ابتلا به ‌تالاسمی ماژور از میزان قابل توجهی کاسته شده است، چون بر اساس آزمایش‌های انجام شده قبل از ازدواج از تولد نوزادان مبتلا به تالاسمی ماژور جلوگیری می‌شود. سرطان در ایران از متوسط جهانی کمتر است. 50 درصد سرطان‌ها قابل درمان و 40 درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری است. در کشور سرطان روده بزرگ در حال افزایش و ابتلا به سرطان مری در حال کاهش است. همچنین شایع‌ترین سرطان مردان ایرانی سرطان معده است.

*عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس