ديپلماسي در تنگه هرمز
آرمان- محمدحسین لطف‌الهی: ناکام ماندن سیاست‌های آمریکا در خصوص اجماع‌سازی علیه ایران باعث شد واشنگتن در پی آن برآید که با ایجاد تنش در منطقه و مقصر نشان دادن ایران، تهران را عامل اصلی برهم زدن نظم و امنیت منطقه نشان دهد. این سیاست به سناریوسازی و وقوع اتفاقات زیادی در منطقه، به خصوص خلیج فارس و دریای عمان منجر شد. چهار نفتکش اماراتی و عربستانی در دریای عمان منفجر شدند، همزمان با دیدار رهبر انقلاب و «آبه شینزو» نخست وزیر ژاپن دو کشتی تجاری هدف حمله قرار گرفتند و یک فروند پهپاد آمریکایی پس از نقض حریم هوایی ایران با شلیک نیروهای نظامی کشورمان ساقط شد. مجموعه این اتفاقات که به هدف افزایش تنش‌های منطقه‌ای و برای ترساندن ایران از جنگ و افزایش فشارهای سیاسی علیه کشورمان صورت گرفت، نتوانست خواست آمریکایی‌ها را برآورده کند. با این وجود ایالات متحده تلاش دارد به هر نحو ممکن دردسرهای جدیدی برای جمهوری اسلامی به وجود آورد. در همین راستا روز پنجشنبه 27 تیر، رئیس‌جمهور آمریکا ادعا کرد که یک پهپاد ایران، توسط نیروهای نظامی ایالات متحده در تنگه هرمز سرنگون شده است. به گفته ترامپ، پهپاد ایرانی کمتر از یک کیلومتر با ناو آمریکایی «یواس‌اس باکسر» فاصله داشت و این ناو مجبور به سرنگون کردن پهپاد شد. او اضافه کرد که پهپاد چند اخطار برای عقب نشینی را نادیده گرفت و امنیت کشتی و خدمه‌اش را به خطر انداخته بود، به همین سبب هم نظامیان آمریکا به آن شلیک کردند. ترامپ ادعا می‌کند که نزدیک شدن این پهپاد به ناو آمریکایی در ادامه سیاست‌هایی است که او آن را خصمانه می‌خواند. رئیس‌جمهور آمریکا در این باره به رسانه‌ها گفت: «این تازه‌ترین مورد از اقدامات تحریک‌آمیز و خصمانه ایران علیه کشتی‌ها در آب‌های بین‌المللی است. ایالات متحده حق دفاع از نیروها، تاسیسات و منافعش را برای خودش محفوظ می‌داند. ما از همه کشورها می‌خواهیم که تلاش‌های ایران برای اختلال در آزادی دریانوردی و تجارت جهانی را محکوم کنند. من همچنین از کشورهای دیگر می‌خواهم که از کشتی‌های خودشان که از تنگه هرمز عبور می‌کنند محافظت و در آینده با ما همکاری کنند». پس از طرح ادعای سرنگونی پهپاد ایرانی توسط ناو آمریکایی در تنگه هرمز، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا، آن را تأیید کرد. جاناتان هافمن گفت که یک هواپیمای بدون سرنشین در محدوده‌ای تهدیدآمیز به باکسر نزدیک شد. این ناو اقدامی تدافعی علیه این پهپاد به عمل آورد تا از تأمین امنیت باکسر و خدمه‌اش اطمینان حاصل شود. او در سخنان خود هیچ اشاره‌ای به ایرانی بودن پهپاد نکرد تا شائبه‌ها در این خصوص افزایش یابد.
از تکذیب تا استهزا
اولین واکنش به ادعاهای ترامپ را سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه نشان داد. معاون وزیر امور خارجه در واکنش به ادعای ترامپ مبنی بر ساقط شدن پهپاد ایرانی گفت که ایران هیچ پهپادی را نه در تنگه هرمز و نه در هیچ جای دیگر از دست نداده است. او در ادامه با تمسخر ترامپ تصریح کرد که «نگرانم که ناو یواس‌اس باکسر اشتباهی یکی از پهپادهای خودشان را هدف قرار داده باشد». محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز که در حال حاضر در نیویورک بسر می‌برد در مقر سازمان ملل متحد به خبرنگاران گفت: «ما هیچ اطلاعی نداریم که پهپادی از دست داده باشیم». ظریف ساعاتی بعد با انتشار تصویری از نقشه جهان که فاصله آمریکا با محل وقوع این حادثه مورد ادعا را نشان می‌داد، به آمریکایی‌ها «یادآوری» کرد که دلیلی برای حضور آن‌ها در منطقه وجود ندارد. همچنین صبح جمعه 28 تیر سخنگوی ارشد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، ادعای روز گذشته رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص سرنگونی پهپاد ایرانی را تکذیب کرد. سردار ابوالفضل اظهار کرد: «بر خلاف ادعای واهی و برخاسته از توهم رئیس‌جمهور آمریکا، تمامی پهپادهای متعلق به جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز از جمله پهپاد مورد نظر رئیس‌جمهور آمریکا پس از انجام ماموریت شناسایی و کنترل برنامه‌ریزی شده به سلامت به پایگاه‌های خود بازگشته‌اند و هیچ‌گونه گزارشی دال بر مقابله عملیاتی ناو یواس‌اس باکسر آمریکایی گزارش نشده است». روابط عمومی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه‌ای با مضحک خواندن عملیات مورد ادعای آمریکایی‌ها در سرنگون کردن پهپاد ایرانی در تنگه هرمز، اعلام کرد: به زودی تصاویر پهپاد نیروی هوافضای سپاه از ناوچه آمریکایی‌ها را منتشر و سند بی‌پایه و اساس بودن ادعای آنان را در معرض افکار عمومی جهانیان قرار می‌دهیم.
توصیه روسیه و آلمان
از واکنش‌های رسانه‌ای کشورهای ثالث این طور برمی‌آید که سناریوسازی آمریکایی‌ها نتیجه چندانی برای آن‌ها نداشت. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه در اظهار نظری به ادعاهای اخیر آمریکا مبنی بر سرنگونی یک پهپاد ایرانی توسط آمریکا واکنش نشان داد و گفت که اوضاع در خلیج فارس نه فقط انفجاری است بلکه همچنین خطر شعله‌ور شدن آتش درگیری را به همراه دارد. ریابکوف اظهار کرد: «متاسفیم که طرف آمریکایی بر خلاف همه فراخوان‌های نه فقط ما بلکه دیگر اعضای جامعه بین‌المللی خط مشی افزایش تنش و وارد کردن حداکثر فشار بر ایران را با لجاجت ادامه می‌دهد». معاون وزیر خارجه روسیه همچنین گفت که این خط مشی اشتباه بوده و خطر بروز مشکلات و تکان‌های جدید را به همراه دارد. صدر اعظم آلمان نیز در همین راستا تنش‌ها در خلیج فارس و خاورمیانه را به ضرر همه کشورها توصیف کرد و وعده داد که نهایت تلاشش را برای کاهش تنش‌ها به‌کار بندد. آنگلا مرکل تأکید کرد: «نمی‌شود که بدون نگرانی به وضعیت منطقه نگریست. باید از تمامی فرصت‌ها برای برقراری روابط دیپلماتیک به منظور کاهش تنش‌ها استفاده شود». در هیچ کدام از واکنش‌ها ایران محکوم نشده و این نشان می‌دهد که آمریکا در دستیابی به هدف خود یعنی، مقصر نشان دادن ایران، این بار نیز ناکام بوده است.
بسته پیشنهادی ایران
روزنامه گاردین ادعا کرد که محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در نشست با فعالان رسانه‌ای آمریکا از پیشنهاد جدید تهران برای برداشته شدن تحریم‌های واشنگتن سخن گفته است. طبق این ادعا ظریف گفته است که ایران حاضر است در ازای رفع دائمی تحریم‌های ایالات متحده، بازرسی‌های ارتقا یافته و دائمی از برنامه هسته‌ای خود را بپذیرد. این روزنامه مدعی است ظریف همچنین گفته است که اگر ترامپ بخواهد ایران می‌تواند پروتکل الحاقی را تصویب کند و او هم می‌تواند تحریم‌هایی را که وضع کرده، بردارد، در آن صورت پروتکل الحاقی زودتر از ۲۰۲۳ به تصویب ایران می‌رسد. به نوشته گاردین، ظریف که در مقر هیأت نمایندگی ایران در سازمان ملل صحبت کرده، این پیشنهاد را «اقدامی قابل توجه» توصیف کرده و گفته است: ما به دنبال محتوا هستیم، اقدامات قابل توجه دیگری هم هست که می‌توان انجام داد. طبق توافق هسته‌ای برجام، قرار است ایران در سال ۲۰۲۳ پروتکل الحاقی را در مجلس به تصویب برساند و همزمان هم کنگره آمریکا تحریم‌های ایران را لغو کند. بر اساس پیشنهاد ظریف، ایران آماده است این اقدام متقابل حالا انجام شود. پیشنهاد ایران که به نظر کارشناسان اروپایی به احتمال زیاد مورد پذیرش آمریکا قرار نگیرد، از آن رو حائز اهمیت است که توپ را به زمین آمریکا می‌اندازد و ایالات متحده را مجبور خواهد کرد که در برابر یک پیشنهاد عملی و منطقی موضع‌گیری کند. تاکنون چین از پیشنهاد ایران مبنی بر پذیرش زودهنگام پروتکل الحاقی استقبال کرده است. به گزارش واشنگتن پست، سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز گذشته گفت: «پیشنهاد وزیر امور خارجه ایران، سیگنال مثبتی در راستای کاهش تنش‌ها و به منظور حل بحران است». او همچنین تحریم‌های آمریکا را «عامل اصلی افزایش تنش‌ها» در منطقه عنوان کرد. دیپلماسی فعال ظریف، در حالی که حتی اجازه تردد آزادانه در نیویورک را نداشت، گامی دیگر در راستای بی‌اثر کردن ادعاهای آمریکا مبنی بر تمایل به حل مسأله از راه‌های دیپلماتیک بود.