فرصت‌سوزی در تامین بودجه کریدور شمال - جنوب
رستم قاسمي در انتقاد به بودجه امسال تاکيد کرده براي تکميل پروژه ريلي رشت- آستارا حاضر به فروش ساختمان وزارتخانه است
آرمان امروز| کريدور شمال و جنوب درحالي به عنوان حلقه اصلي تجارت جنوب شرق آسيا با اروپا محسوب شده و از آن به عنوان موتور محرکه توسعه ترانزيتي و بهره گيري ازفرصت ژئوپليتيکي ايران ياد مي شود که اتصال ريلي رشت- آستارا حلقه مفقوده اين اتصال ، سال هاست به دليل کمبود منابع تکميل نشده و درشرايطي که درگيري روسيه و اوکراين اهميت اين کريدور را براي کاهش هزينه هاي حمل و نقل و البته افزايش درآمدهاي ترانزيتي ايران دوچندان کرده ، اما غفلت از اين پروژه به نوعي زمينه فرصت سوزي را فراهم آورده است . موضوعي که حتي انتقاد چندباره وزير راه وشهرسازي را نيزبه دنبال داشته است . رستم قاسمي اخيرا تاکيد کرده اگر مجبور به فروش ساختمان وزارتخانه شود اين پروژه را تکميل خواهد کرد .البته وزير راه و شهرسازي براي اجراي اين پروژه به استفاده از ظرفيت هاي مالي روس ها نيز روي آورده و اهميت اين شاهراه ترانزيتي باعث شده تا روس‌ها نيز در شرايط کنوني از آن استقبال کنند. اظهارات وزير نشان مي دهد برغم درک صحيح ازموقعيت کنوني و منافعي که مي تواند براي کشور به ارمغان داشته باشد اما کسري بودجه ساختاري با وجود تمامي شعارهايي که سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزي از رشد درآمدهاي نفتي و پربودن ذخاير ارزي کشور مي دهند باعث شده تا سهم وزارت راه و شهرسازي در بودجه امسال تنها به حدود 20 هزار ميليارد تومان محدود شود که اين اعتبار تنها کفاف ايجاد 160 کيلومتر جاده‌سازي را مي دهد . اين در حالي است که با حذف تعديل بودجه هاي غيرضروري که گاها از سوي نمايندگان به دولت تحميل مي شود مي توان از فرصت سوزي ها جلوگيري کرد، گرچه تجربه نشان داده منافع ملي بعضا فداي منابع سياسي و جناحي شده است .
حلقه مفقوده کريدور شمال و جنوب
موافقت‌نامه کريدور حملونقل بين‌المللي شمال- جنوب که مسير توسعه براي ايران شناخته مي شد سال 1379 در شهر سنت پترزبورگ به امضاي وزراي حملونقل کشورهاي ايران، هند و روسيه رسيد.
اين کريدور را مي‌توان مهم‌ترين حلقه تجارت بين جنوب، جنوب شرق آسيا و اروپا دانست ،چرا که امکان حمل انواع کالا را در کمترين زمان و با حداقل هزينه نسبت به مسيرهاي عبوري از ساير کشورها و راه گذرها داشته باشد.اين کريدور در حدفاصل بندر چابهار و بندرعباس نقطه اتصال دريايي هند به کشورمان و سپس بندر امير آباد، بندرانزلي و بندر آستارا براي اتصال به کشورهاي حوزه خزر و متعاقبا اروپاي مرکزي و شمالي است.
در اين باره خيرالله خادمي، معاون وزير راه و شهرسازي با اشاره به اهميت کريدور شمال- جنوب اظهار داشت: اين راه گذر يکي از مسيرهاي ترانزيتي بين المللي محسوب مي‌شود و اگر اين کريدور از بندرعباس تا بندر آستارا تکميل شود شاهد يک تحول بين‌المللي خواهيم بود . علاوه بر اينکه ايران از اين مسير ترانزيتي بهره‌مند مي‌شود و مي‌تواند حلقه اتصالي براي کشورهاي جنوب و شرق آسيا، روسيه و اروپا باشد و همچنين مي‌تواند مسير فعلي حمل کالا ازهند و کشورهاي جنوب و جنوب شرق آسيا به سمت اروپا را تغيير دهد.
مديرعامل شرکت ساخت و توسعه زيربناهاي حمل و نقل درباره مزيت‌هاي حمل کالا از کريدور شمال - جنوب گفت: طبق بررسي‌هاي انجام شده، زمان سير کالا از اروپا به سمت هند در اين مسير از 40 روز به کمتر از 20 روز کاهش پيدا مي‌کند و برآورد‌‌ها نشان مي‌دهد که قيمت حمل کالا از کريدور شمال- جنوب تا 35 درصد کمتر مي‌شود و اين مي‌تواند يک تحول بزرگ بين المللي را ايجاد کند.
از سوي ديگر بررسي ها نشان مي دهد اتصال راه آهن قزوين-رشت، به عنوان بخشي از شاخه غربي کريدور ريلي شمال-جنوب، که از سال 1381 آغاز شده بود، بالاخره دراسفندماه سال 1397 تکميل شد تا اميدها براي تکميل اتصال کامل اين کريدور ريلي از خليج فارس تا مسکو افزايش يابد. اين خط ريلي پس ازرسيدن به رشت، بنا بود در سه مسير مجزا، مقاصد بندر انزلي، بندر کاسپين و آستارا را به شهر رشت متصل کند . با اين حال و برغم اهميت تکميل اين کريدور براي ايفاي نقش ايران در اين مسير بين المللي، هنوز بهره برداري از خط ريلي رشت آستارا بواسطه عدم وجود منابع مالي مورد نياز، در هاله اي از ابهام قراردارد.
عباس خطيبي، معاون شرکت ساخت و توسعه زيربناهاي حمل و نقل کشور در رابطه با اين پروژه ريلي گفته است: با قرارگاه سازندگي خاتم الانبيا ساخت پروژه رشت-آستارا آغاز شده و حدود 12 کيلومتر پيمان‌سپاري شده است. براي تامين باقي منابع مالي اين پروژه قرار براين شده که از ظرفيت قانون بودجه و تهاتري نفت استفاده شود.
وي گفت: در سفر اخير رئيس جمهوري و وزير راه و شهرسازي به روسيه قرار براين شد که دو پروژه ريلي از جمله رشت-آستارا از وام 5 ميليارد دلاري استفاده کنند که البته تامين منابع مالي از منابع داخلي کشور براي اين پروژه شروع شده و معطل اين منابع نمانده‌ايم. اگر منابع تامين شود راه‌آهن رشت - انزلي - آستارا در طول مدت 4سال ساخته ، تکميل و تحويل داده خواهد شد.
انتقاد وزير به بودجه اندک
در اين رابطه وزير راه و شهرسازي نيز پيش از اين گفته بود مشکل ايران در کريدور شمال - جنوب به ويژه از طريق بندر چابهار، در بخش پسکرانه و عدم اتصال بندرچابهار به شبکه ريلي کشور است، اما در امتداد اين کريدور، هنوز راه‌آهن قزوين - رشت به درياي خزر نرسيده و همين يکي ازعوامل بي‌نتيجه ماندن کريدور شمال- جنوب براي ايران بوده است. رستم قاسمي درخصوص دلايل عدم اجرايي شدن اتصال ريلي رشت- آستارا، نبود منابع و محدوديت‌هاي بودجه اي را دليل اين فرصت سوزي دانسته و در اواخر سال گذشته گفته بود بيش از220 هزار جاده آسفالته در کشور وجود دارد، اين در حالي است که بودجه حمل و نقل سال 1401، 20 هزار ميليارد تومان است که معادل هزينه نگهداري تنها يک آزادراه در کشوراست. البته اين اولين‌بارنيست که وزير راه و شهرسازي از کمبود بودجه و نبود منابع کافي براي اجراي پروژه ها خبر داده، به طوري که اخيرا نيز در حاشيه مراسم ورود 319 دستگاه ناوگان نو و بازسازي شده به شبکه ريلي از بودجه امسال وزارت راه و شهرسازي گلايه کرده و با اشاره به اهميت تکميل کريدور شمال - جنوب و راه‌آهن رشت - آستارا گفت: راه‌آهن 160 کيلومتري رشت- آستارا بايد بيش از پيش مورد توجه قرارگيرد. حتي من در جمع مديران و مسئولان اين وزارتخانه بارها گفته‌ام اگر ساختمان وزارت راه و شهرسازي را هم بفروشيم بايد خرج اين مسير کنيم .اين در حالي است که بودجه راه و شهرسازي در يکسال هم کفاف تکميل آن را نمي‌دهد. به گفته قاسمي نمي‌توان با اين بودجه تحول ايجاد کرد و بايد روش‌هاي ديگري جايگزين‌شود.
نگاهي بر بودجه وزارت خانه راه و شهرسازي مويد انتقادات وارد رستم قاسمي است . در لايحه بودجه سال جاري که آذر ماه سال گذشته تقديم مجلس شوراي اسلامي شد، براي وزارت راه و شهرسازي 20 هزار و ششصد ميليارد و 876 ميليون و 300 هزار تومان بودجه در نظر گرفته شده که اين بودجه در قالب 22 برنامه مختلف در حوزه‌هاي مختلفي از جمله توسعه حمل و نقل ريلي، توسعه زيرساخت حمل و نقل جاده‌اي، توسعه حمل و نقل هوايي، حمل و نقل شهري و روستايي، توسعه خدمات و زيرساخت هواشناسي، حمايت از توليد مسکن و ... در نظر گرفته شده است. بر اين اساس براي برنامه توسعه حمل و نقل ريلي 5 هزار و 892 ميليارد و 143 ميليون تومان براي توسعه زيرساخت حمل و نقل جاده‌اي، 8 هزار و 732 ميليارد و 568 ميليون و 500 هزار تومان براي توسعه حمل و نقل هوايي، 242 ميليارد و 628 ميليون تومان براي ترميم، براي ترميم بهسازي و ايمن سازي راه‌ها دو هزار و 420 ميليارد و 22 ميليون و 600 هزار تومان براي حمايت از توليد مسکن 170 ميليارد و 790 ميليون تومان و براي حمل و نقل شهري و روستايي 240 ميليارد و 197 ميليون تومان در نظر گرفته شده است.
به هر حال آنچه مسلم است وزارت راه و شهرسازي که متولي توسعه زير ساخت هاي کشور محسوب مي شود در نتيجه نبود منابع با مشکلات عديده اي دست و پنچه نرم مي کند حال بايد منتظر شد و ديد آيا انتقادات وزير قدرت چانه زني او را افزايش خواهد داد و مي تواند با استفاده از تامين منابع داخلي و البته ظرفيت‌هاي روسيه و هند براي تکميل کريدور شمال جنوب پس از مدت‌ها بهره مند شود.