صلح ملی رهگذر اصلی خروج عراق از بحران
بنیامین صادقی*
در تمامی روزها و ماه‌های بعد از انتخابات 10 اکتبر 2021 (18 مهر 1400) کشور عراق فضایی مملو از ناآرامی و بحران را تجربه کرده است. علی‌رغم تلاش‌های بی‌وقفه مقتدی صدر با همراهی متحدان کرد و اهل سنت خود یعنی حزب دموکرات کردستان عراق و ائتلاف حاکمیت به رهبری »محمد الحلبوسی» و »خمیس الخنجر»دولت اکثریت ملی تشکیل نشد. در چند هفته گذشته نیز به شکلی بی‌سابقه عراق به صحنه بحران و صف‌کشی خیابانی میان طرفداران جریان صدر و هواخواهان حشد الشعبی تبدیل شده است. در چنین وضعیتی تمامی واقعیات میدانی نشان‌گر آن هستند که احتمال توافق و تنش‌زدایی میان جریان‌های سیاسی عراقی بسیار اندک بوده و امکان تشدید تنش‌ها در صورت تداوم وضعیت موجود بسیار محتمل خواهد بود.
با این اوصاف، در وضعیت کنونی مساله مهم این است که عراق در مسیر گذار از بحران کنونی به چه ابزار و پتانسیل‌هایی نیاز دارد؟ در این باب استدلال اصلی نگارش حاضر این است که گذار عراق از بحران و تعلیق کنونی موجود، با سیاسی کاری یا توافق‌های مرسوم در صحنه سیاست جهانی ممکن نیست؛ بلکه برای عبور از وضعیت موجود نیازمند آن هستیم که به کلید‌واژه سنتی فلسفه سیاسی، یعنی »صلح ملی» بازگردند. با این وجود اکنون پرسش این است که در مسیر برقراری صلح ملی در عراق آینده رسالت اصلی بر عهده کدام جریان‌ها و گروههای سیاسی است؟
واقعیت امر این است که احزاب سیاسی مطرح عراق و طرف‌ها و جریان‌های سیاسی ذی نفوذ و تاثیرگذار در سپهر سیاسی عراق می‌توانند با کمک حلقه‌ها، طیف‌ها و اشخاص دارای اعتبار ملی و فراجناحی به منظور تامین منافع ملی عراق، روند صلح داخلی عراق را با چالش مواجه نسازند. در واقع، با ایجاد یک کمیته مشترک صلح سیاسی با حضور کلیه احزاب و صدور اعلامیه مشترک هم‌سویی و همکاری مشترک در مسیر برآوردن کلیتی که صلح و همزیستی و منافع ملی را در عراق تامین کند.حرکت رهبران و احزاب کرد، احزاب اهل تسنن و احزاب شیعی طرفدار مقتدا صدر و نیز چارچوب هماهنگی شیعیان، همگی می‌توانند در این فرآیند مشارکت نمایند.
اکنون ضروری به نظر می‌رسد تمامی این جریان‌ها از برگزاری یک نشست صلح و همکاری در عراق استقبال کرده و ابراز امیدواری کنند که با همکاری مجامع بین المللی و کشورهای منطقه‌ای و تلاش‌های طرف‌های سیاسی داخلی مشارکت کننده در اجلاس، به راه حلی مناسب، معقول، جامع و همه شمول برای حل اختلافات پررنگ داخلی و منازعه ی بروز کرده در خصوص انتخابات دست پیدا کنند.
با ایجاد یک کمیته صلح سیاسی احزاب، تفاهم‌هایی در خصوص روند صلح داخلی شکل گرفته و تیم‌های رایزنی کننده و هماهنگ کننده، کارهای نظری، فنی و اجرایی مورد نیاز را پیش برده و گام‌های مناسبی برای تقویت همدلی و ایجاد هماهنگی بین جریان‌های سیاسی و مذهبی و قومی عراق و نیز بین شخصیت‌های پر نفوذ و تاثیرگذار برداشته شود و اراده‌ای برای هماهنگی‌های بیشتر و گسترش و تقویت روند همکاری‌ها و دادوستد‌ها شکل بگیرد.
نشست‌های متعددی فی مابین احزاب و نهادها برگزار شده و با افراد دولت و شخصیت‌های ملی تماس‌های لازم برقرار گردد؛چرا که تامین صلح و ایجاد ثبات پایدار در عراق به نفع امنیت منطقه و جهان و به طور خاص منافع متعددی برای ایران به عنوان یک کشور همسایه که دارای اشتراکات فرهنگی و مذهبی مختلفی با عراق است، خواهد داشت.
در پایان نیز می‌توان اظهار داشت که تمامی شخصیت‌های داخلی عراق و نیز کشورهای تاثیرگذار منطقه برای پایان یافتن این منازعه داخلی و رسیدن به یک تفاهم ملی می‌توانند تاثیرگذار باشند. اگر احزاب داخلی تصمیم بگیرند که به تفاهم برسند، می‌توانند با ایجاد یک تفاهم مشترک، روند تشکیل دولت جدید و انتخاب ریاست جمهوری جدید و برگزیدن نخست وزیری مورد اجماع و نیز بر پایی مجلس را تسریع بخشیده و آن را شکل دهند. همچنین احزاب و جریان‌های سیاسی عراقی می‌توانند دامنه این تفاهم‌های داخلی را هر چه بیشتر گسترش دهند تا از این طریق طرف‌های درگیر به یک طرح واحد و هم نظری و هم‌کوشی مشترک در خصوص حل بحران‌های پیچیده داخلی عراق دست یابند.
*پژوهشگر مسائل صلح بین‌الملل