بررسی تغییرات شاخصه های کلان اقتصادی نشان می دهد؛
رشد خلق پول به 18 درصد رسید
آرمان امروز: بانک مرکزي اعلام کرد که حجم نقدينگي در پايان مهرماه امسال به بيش از 5676 هزار ميليارد تومان رسيده است. اين رقم نسبت به پايان سال گذشته 17.5 و نسبت به مهر ماه سال گذشته 34.2 درصد رشد داشته است. بنا بر آنچه بانک مرکزي گزارش داده رشد نقدينگي در هفت ماهه نخست سال قبل 21.6 درصد و دوازده ماهه منتهي به مهر ماه سال قبل نيز نزديک به 43 درصد بوده است. در واقع اگرچه بانک مرکزي اعتقاد دارد بخشي از رشد نقدينگي در مهر ماه سال 1400 به اضافه شدن اطلاعات دارايي‌ها و بدهي‌هاي بانک مهراقتصاد و بدهي‌هاي ادغام بانک سپه مربوط بوده است اما بررسي ها از نقش اصلي بانک ها در اين رشد حکايت دارد موضوعي که به اعتقاد کارشناسان از طريق تسهيلات تکليفي و وام هايي که بانک ها به شرکت هاي وابسته و يا افراد خاص پرداخت مي کنند عامل اصلي در رشد نقدينگي و پايه پولي محسوب مي شود
نقدينگي به صورت کلي به دارايي‌هاي نقدي اطلاق مي‌شود. اسکناس‌هايي که براي خريد مايحتاج، روزانه با خود حمل مي‌کنيم نقدترين دارايي‌هاي ما هستند. هر چه بتوان سريع‌تر دارايي را بدون به وجود آوردن تغيير بسياري در ارزش آن، به پول نقد تبديل کرد، نقدينگي آن بيشتر است. براي مثال مردم به راحتي مي‌توانند پول‌هاي نگهداري شده در حساب سپرده خود را به اسکناس تبديل کرده و خرج کنند، اما نمي‌توانند واحد آپارتماني خود را به همين سهولت به پول نقد تبديل کنند.
نقدينگي در ابعاد کلان، اجزايي دارد که پول و شبه پول جزو آن است. مواردي مانند اسکناس و مسکوک يا سپرده‌هاي ديداري در دسته پول قرار مي‌گيرند و مواردي مانند سپرده‌هاي بانکي در دسته دوم. در واقع شبه پول شکلي از دارايي‌هاي پولي است که قدرت نقدشوندگي آن به اندازه پول نيست. به بيان ساده هرگونه پولي که مردم در بانک سپرده کرده‌اند، اما امکان برداشت از آن به زمان خاصي محدود شده شبه‌پول است.
اگر مقدار پول بيشتر از کالا و خدمات موجود باشد، مردم همان ميزان محصول را بايد با پول بيشتري خريداري کرده و قيمت‌ها در جامعه بالا مي‌رود و برعکس. اين فقط پول نقد نيست که مي‌تواند تورم‌زا باشد. پول‌هايي که به صورت شبه پول در حساب‌هاي بانکي ذخيره مي‌شود نيز مي‌تواند سريعا به پول نقد تبديل شوند. بانک‌ها مي‌توانند منابع مالي انباشته شده را به مردم وام دهند. به اين ترتيب حجم پول بيشتر از مقدار اوليه شروع به افزايش مي‌کند.
زماني که بانک‌ها وام مي‌دهند در واقع در حال خلق پول هستند. پولي که بانک ايجاد مي‌کند پول کاغذي نيست که نشان بانک مرکزي روي آن باشد. پول سپرده‌اي الکترونيکي است که زماني که مانده حساب خود را در خودپرداز چک مي‌کنيد، بر صفحه پديدار مي‌شود. بانک‌ها در فرآيند حسابداري که هنگام ايجاد وام به وجود مي‌آورند، پول خلق مي‌کنند. اتفاقي که مي‌توان آن را در شاخص ديگري به نام «پايه پولي» ديد. پايه پولي به مقدار کل پول ايجاد شده توسط بانک مرکزي که قابليت نقدشوندگي بالا دارد، گفته مي‌شود. پايه پولي تاثير زيادي در اقتصاد و رفتار‌هاي اقتصادي افراد، سازمان‌ها و شرکت‌ها دارد. اين عامل مي‌تواند باعث تغيير در بسياري از متغير‌هاي اقتصادي همچون نقدينگي و تورم شود. بانک مرکزي مي‌گويد حجم پايه پولي در پايان مهرماه امسال (معادل 7129.3 هزار ميليارد ريال) نسبت به پايان سال گذشته، رشدي معادل 18 درصد داشته است. همچنين، نرخ رشد دوازده‌ماهه پايه پولي با 1.9 واحد درصد کاهش نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (36.4 درصد) به 34.5 درصد در پايان مهرماه سال امسال رسيد.
يکي از روش‌هاي تنظيم پايه پولي استفاده از سياست «عمليات بازار باز»
(open market operation) است که به معني خريد و فروش اوراق قرضه دولتي است. اوراق قرضه دولتي نوعي از اوراق بدهي صادر شده توسط دولت است که نرخ سود معيني طي زمان‌هاي مختلف ارايه مي‌دهد. بانک‌هاي مرکزي با خريد و فروش اين اوراق در بازار آزاد به‌طور مستقيم بر ميزان پايه پولي تاثير مي‌گذارند.
بانک مرکزي مي‌گويد انجام عمليات بازار باز با موضع توافق بازخريد طي چهار مرتبه حراج به ترتيب به ارزش 673.7، 674.0، 685 و 684.9 هزار ميليارد ريال مجموعا به ارزش معاملاتي 2717.6 هزار ميليارد ريال در قالب توافق بازخريد با سررسيد 7 روزه صورت گرفته و مانده توافق بازخريد از محل عمليات بازار باز در پايان مهرماه معادل 684.9 هزار ميليارد ريال بوده است.