اهمیت غربالگری در بارداری، چرا باید آن را جدی گرفت؟
- شناسه خبر: 22481
- تاریخ و زمان ارسال: 28 آبان 1402 ساعت 13:03
- نویسنده: آرمان سفیدی
دوران بارداری یکی از حساسترین دورههای زندگی خانمها به شمار میرود. در زمان بارداری معمولاً پدر و مادر نگران سلامتی جنین خود هستند و درست در همین زمان است که میتوان به اهمیت غربالگری در بارداری پی ببرد. با انجام این آزمایشها میتوان از سلامت جنین اطمینان حاصل کرد.
همچنین بعضی از بانوان باردار، فاکتورهایی دارند که احتمال ابتلای جنین آنها به بیماریهای کروموزومی را افزایش میدهد. این بانوان حتماً باید غربالگریهای سه ماهه اول و دوم را انجام دهند تا از سلامت جنین خود اطمینان حاصل کنند. سن بالای مادر، ازدواج فامیلی و داشتن سابقه بیماریهای ژنتیکی در فامیل (هم مرد و هم زن) بعضی از این فاکتورها هستند.
در واقع غربالگری یکی از روشهایی که است که میتوان از طریق آن، از سلامت جنین اطمینان حاصل کرد. اما آیا شما علت اهمیت غربالگری را میدانید؟ آیا روش انجام آن را میشناسید؟ آیا میدانید در چه زمانی این غربالگریها انجام میشود؟ برای دانستن پاسخ این سوالات و همچنین یک سری اطلاعات تکمیلی، پیشنهاد میکنیم تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
غربالگری در بارداری
تا سال ۱۹۷۰ تنها راه برای تشخیص اختلالات ژنتیکی جنین، استفاده از روشهای تهاجمی مانند آمینوسنتز و نمونهبرداری از پرزهای جفت بود. ولی با پیشرفت علم پزشکی و روی کار آمدن روشهای جدید مانند غربالگریهای سه ماهه اول و سه ماهه دوم، روشهای تهاجمی ذکر شده تنها برای زنان بارداری که احتمال ابتلای جنینشان به بیماریهای ژنتیکی نظیر سندروم داون، بالا است توصیه میشود. زیرا این آزمایشات احتمال سقط جنین را بالا میبرند.
در خصوص بانوان باردار دیگر، انجام غربالگری توصیه میشود تا سلامت جنین مورد بررسی قرار گیرد. البته باید بیان داشت این غربالگریها فقط احتمال ابتلای جنین به نواقص ژنتیکی را بررسی میکند و در صورت مثبت بودن آنها، پزشک دستور به انجام آزمایشات تکمیلی میدهد.
علت اهمیت غربالگری در بارداری چیست؟
بهترین زمان سونوگرافی برای ضربان قلب جنین هفته ۶ تا ۷ بارداری است، بعد از آن نوبت به انجام غربالگریها میرسد. برای آن که بتوانیم اهمیت غربالگری در بارداری را به خوبی توضیح دهیم، لازم است دو نوع غربالگری را به طور کامل توضیح دهیم تا اهمیت هر یک به طور دقیق مشخص شود.
بیشتر تستهای غربالگری که در سه ماهه اول یا دوم انجام میشوند، غیرتهاجمی هستند. لازم به ذکر است این دو تست فقط میتوانند اطلاعاتی در مورد احتمال وجود بیماری ارائه دهند و همانطور که بیان شد در صورت مثبت بودن نتیجه غربالگری، آزمایشهای تاییدی بیشتری باید انجام شود.
غربالگری در سه ماهه اول بارداری یا تست دابل مارکر
همان طور که از نام این آزمایش مشخص است، زمان انجام آن سه ماهه اول بارداری است. به طور دقیق میتوان گفت این آزمایش باید بین هفته ۱۰ تا ۱۳ بارداری انجام شود که زمان انجام آن توسط متخصص زنان باید به طور دقیق مشخص شود.
این تست اگر قبل یا بعد از این بازه زمانی انجام گیرد ارزشی ندارد، چرا که اعتبار پاسخ غربالگری سه ماهه اول شدیداً وابسته به زمان انجام آن است.
دلیل انجام غربالگری دابل مارکر
آزمایش دابل مارکر برای تشخیص بیماریهای ژنتیکی سندروم داون، سندروم ادوارد و سندروم پاتو انجام میشود. (سندروم ادوارد همان تریزومی ۱۸ و سندروم پاتو همان تریزومی ۱۳ است.)
آزمایش های لازم در غربالگری سه ماه اول
برای انجام این غربالگری، مادر باید یک سونوگرافی و یک آزمایش خون انجام دهد. در آزمایش خون، از مادر نمونهگیری شده تا سطح دو ماده شیمیایی به نامهای PPAP-A و Free HCGدر خون اندازهگیری شود.
- PPAP-A نام پروتئینی است که در ماههای ابتدایی بارداری توسط جفت تولید میشود و میزان غیرطبیعی آن میتواند به علت نواقص ژنتیکی جنین باشد.
- Free HCG نام یک هورمون تولید شده توسط جفت است که نامتعادل بودن میزان آن در خون مادر میتواند خبر از یک نقص ژنتیکی در جنین بدهد.
در کنار این آزمایش، مادر باید یک سونوگرافی بارداری به نام سونوگرافی NT انجام دهد. در این مرحله سونوگرافیست با استفاده از دستگاه سونوگرافی، فضای خالی پشت گردن جنین را بررسی و اندازهگیری میکند. در کودکانی که مبتلا به مشکلات کروموزومی هستند این فضا کمی بزرگتر است.
بعد از انجام سونوگرافی، پزشک باتوجه به سطح دو ماده یاد شده در خون مادر و جواب سونوگرافی، احتمال خطر ابتلای جنین به یکی از مشکلات ژنتیکی را محاسبه میکند.
غربالگری سه ماهه دوم یا تست کواد مارکر
این تست در سه ماهه دوم بارداری انجام میگیرد تا جنین از نظر ابتلا به سندروم داون، سندروم ادوارد و ناهنجاریهای لوله عصبی بررسی شود. زمان دقیق انجام این تست بین هفتههای ۱۵ تا ۲۰ بارداری است.
در این تست فقط آزمایش خون انجام میشود تا سطح چهار ماده آلفا فیتوپروتئین، استریول آزاد، اینهیبین A و هورمون HCG در خون مادر اندازهگیری شود. مقدار این مادهها در خون مادر باید در یک سطح طبیعی باشد. اگر مقدار این مواد بیشتر یا کمتر از حالت طبیعی باشد، پزشک اقدامات و آزمایشهای بیشتری را توصیه میکند.
آلفا فیتوپروتئین نام پروتئینی است که توسط کبد جنین ساخته میشود. این ماده از طریق جفت وارد خون مادر میشود و میزان غیرطبیعی آن حاکی از مشکلات ژنتیکی جنین است. هورمونهای Esteriol،inhibin وHCG توسط جفت تولید میشوند و یکی از روشهای تشخیص نواقص ژنتیک جنین اندازهگیری این مواد در خون مادر و مقایسه آن با میزان طبیعی این هورمونها است.
مزایا و عوارض غربالگری در بارداری
مزایای انجام غربالگری را میتوان اینگونه بیان کرد:
- تشخیص احتمال ابتلای جنین به سندروم داون، سندروم پاتو، نقص لوله عصبی
- تشخیص بیماریهایی نظیر سیستیک فیبروزیس
- درمان به موقع بعضی بیماریها
- اطمینان خاطر والدین از سلامت فرزند خود
برای بیان عوارض غربالگری در بارداری، میتوان به انجام آزمایشهای تهاجمی مانند آمنیوسنتز اشاره کرد. با انجام این تست احتمال سقط جنین افزایش مییابد و احتمال ابتلا به عفونتهای مختلف نیز با انجام تستهای تهاجمی بالا میرود.
انجام آزمایشهای تهاجمی ممکن است باعث آسیب به مادر و فرزند شود. البته همانطور که بیان کردیم تستهای تهاجمی تنها برای مادران بارداری که ریسک ابتلا به نواقص ژنتیکی برای جنین آنها بالا است، تجویز میشود.
کلام پایانی
اهمیت غربالگری در بارداری به اندازهای بالا است که انجام آن برای تمامی زنان باردار اجباری است. همان طور که گفته شد غربالگری به دو نوع غربالگری سه ماهه اول و غربالگری سه ماهه دوم بارداری تقسیم میشود.
البته به جز غربالگری، سونوگرافیهای دیگری مانند سونوگرافی آنومالی برای بررسی سلامت جنین وجود دارد که به تشخیص پزشک، انجام آنها برای مادر باردار توصیه میشود. بهترین زمان سونوگرافی آنومالی حدود هفته ۲۰ بارداری است. در این سونوگرافی تمامی اعضای بدن مانند مغز، کبد، کلیهها، اعضای صورت، نخاع و دیگر موارد جنین به طور دقیق بررسی میشود.
آن چه باعث تشخیص دقیق در مورد سلامت جنین میشود، در وهله اول دانش پزشک متخصص و در ادامه تخصص سونوگرافیست و کیفیت دستگاه سونوگرافی است. بنابراین انتخاب مجموعهای که علاوه بر داشتن کادری مجرب از دستگاههای استانداردی استفاده میکند نیز حائز اهمیت است.