تغییر اقلیم در ایران؛خطر را جدی بگیریم
- شناسه خبر: 33519
- تاریخ و زمان ارسال: 11 بهمن 1402 ساعت 23:56
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
آرمان امروز پرونده تغییرات آب و هوایی در کشور را بررسی می کند:
آرمان امروز: رئیس سازمان هواشناسی اعلام کرده که تغییرات اقلیمی در ایران به شرایط خطرناکی رسیده است. این در حالی است که رئیس مرکز پژوهش های مجلس نیز اعلام کرده که ۶۲ درصد کشور درگیر خشکسالی است و معاون مجامع، توسعه مدیریت و پشتیبانی شرکت منابع آب ایران، خشکسالی امسال در کشور را در طول ۸۵ سال گذشته بیسابقه دانست. موضوعی که باعث شده تا براساس آخرین اخبار منتشر شده حدود ۸۰۰ هزار نفر از مردم جنوب کشور، به نواحی شمالی کشور کوچ کند.
ایران در یک نگاه
جامعه جهانی بیش از سه دهه است که حساسیت خود را نسبت به تغییرات اقلیم افزایش داده است. به گفته داریوش گلعلیزاده – رئیس مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست – ۱۷ کشور در دنیا دچار تنشهای آبی هستند و ایران نیز جزو ۹ کشور آسیبپذیر در برابر تغییرات اقلیمی است، لذا لازم است تا خود را برای این تغییرات آماده کنیم. تغییرات اقلیم موجب افزایش آلودگی هوا و از طرفی آلودگی هوا موجب افزایش تغییرات اقلیم میشود.
از مهمترین تاثیرات اقلیمی میتوان بر منابع آب، کشاورزی و دامداری، امور بهداشتی، جنگلها و تنوع زیستی اشاره کرد. تغییر زمانی و مکانی بارشها، تغییر نوع بارشها، تغییر جریانهای سطحی و زیرزمینی، گسترش پدیده گرد و غبار، گسترش وسیع فرونشست زمین و .. از اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی است.
برخی از بیماریها نیز متاثر از شرایط آب و هوا هستند و با تغییر فصلها کاهش یا افزایش پیدا میکنند و حتی گاهی اوقات از بین میروند. از اینرو هنگامیکه فصلها در پی تغییرات اقلیمی از ریتم طبیعی خود خارج میشوند، روی بروز بیماریها و اپیدمیها نیز اثر میگذارند.
رسول زرگرپور – معاون اسبق امور آب وزارت نیرو – علاوه بر بیان مطالب بالا به فرونشست زمین بر اثر تغییر اقلیم بر منابع آبی اشاره میکند و میگوید: در جهان، واحد فرونشست زمین بر حسب میلیمتر است اما در ایران بر حسب سانتیمتر گزارش میشود. این روند سریع فرونشست زمین تبعات بسیار مخربی دارد، به گونهای که به آن زلزله خاموش میگویند.
گرمایش جهان
اقیانوسهای ما و زیستگاههای آن نیز در معرض تهدید هستند. به عنوان مثال، دیواره مرجانی بزرگ در استرالیا، نیمی از مرجان های خود را از سال ۱۹۹۵ به دلیل گرم شدن دریاها به دلیل تغییرات آب و هوایی از دست داده است. آتش سوزیهای جنگلی در حال افزایش است زیرا تغییرات آب و هوایی خطر آب و هوای گرم و خشک را افزایش میدهد. و با ذوب شدن زمینهای یخزده در مکانهایی مانند سیبری، گازهای گلخانهای که قرنها به دام افتادهاند در جو منتشر میشوند و تغییرات آب و هوایی را بدتر میکنند. در دنیای گرمتر، حیوانات به سختی میتوانند غذا و آب مورد نیاز خود را برای زندگی پیدا کنند. برای مثال، خرسهای قطبی ممکن است با آب شدن یخی که به آن متکی هستند، بمیرند و فیلها برای یافتن ۱۵۰ تا ۳۰۰ لیتر آب در روز تقلا خواهند کرد. دانشمندان بر این باورند که در صورت عدم اقدام در این قرن، حداقل ۵۵۰ گونه ممکن است از بین بروند.
از سویی کارشناسان اعلام کرده اند که اگر دمای زمین همچنان افزایش یابد، تقریباً تمام صخرههای مرجانی آب گرم ممکن است از بین بروند
رئیس سازمان هواشناسی با تاکید بر این که ایران بیشتر از متوسط جهانی و حتی بیش از سایر کشورهای خاورمیانه تحت تاثیر تبعات تغییر اقلیم قرار گرفته است، گفت: در حال حاضر تغییر اقلیم یکی از چالشهای محیطزیستی جدی در سراسر جهان محسوب میشود که تبعات زیانبار اقتصادی و اجتماعی آن بر هیچکدام از سیاستمداران دنیا پوشیده نیست، زیرا امروزه افزایش متوسط دمای هوای کره زمین و پیامدهای ناشی از آن، تمام جوامع بشری را تحت تاثیر قرار داده است. «سحر تاجبخش» معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواشناسی کشور افزود: منطقه خاورمیانه و کشورهای در حال توسعه این منطقه از جمله ایران، عراق و عربستان، بیشتر از متوسط جهانی تحت تاثیر تبعات تغییر اقلیم بهویژه مخاطرات جوی ناشی از این پدیده قرار دارند. در این میان با توجه به این که زیرساختهای شهری و عمرانی در بسیاری از نقاط کشورمان فرسوده و ناپایدار است و بخش زیادی از عرصههای طبیعی کشور با مساله تغییر کاربری اراضی مواجه شده، آثار مخرب تغییرات اقلیمی، ایران را بیش از سایر کشورها درگیر خود کرده است. این پیامدها را در چند سال گذشته در تشدید فرونشست زمین، افزایش رخداد پدیدههای حدی از جمله سیلهای ویرانگر، رشد بیابانزایی و بیشتر شدن گرد و غبار مشاهده کردهایم.
مهاجرت اقلیمی
مهاجرت اقلیمی به مهاجرت یا پناهجوییِ مردمانی اشاره دارد که به علت تغییر ناگهانی یا درازمدت در محیط زیست خود مجبور به ترک خانه خود میشوند. اینها تغییراتی هستند که به رفاه و معیشت آنها لطمه وارد کردهاست.
همزمان با تغییرات شدید اقلیمی چند ساله اخیر شاهد رخنمایی شیوه جدیدی از مهاجرت به نام مهاجرت اقلیمی بوده ایم.
آمارها نشان میدهد از حدود ۱۰۸ میلیون مهاجرت در دنیا، ۳۶ تا ۳۷ درصد آن مهاجرت اقلیمی است. یعنی افراد به دلیل تغییرات اقلیمی چارهای جز جابهجایی نداشتهاند. ایران هم از این وضعیت مستثنی نیست؛ کشوری که جزو ۵ کشور مهاجرپذیر دنیاست و بالای ۳ میلیون مهاجر رسمی و میلیونها مهاجر غیررسمی دارد.
تنها در سال گذشته، ۱۰ هزار خانواده ایرانی به دلیل همین شرایط اقلیمی از شهرستان زابل سیستان و بلوچستان خارج شدهاند؛ وضعیتی که ادامهدار است.
در آخرین گزارش در این زمینه، داریوش گلعلیزاده رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در ۲ سال اخیر، ۸۰۰ هزار نفر از استانهای مرکزی و جنوبی کشور به دلیل تغییرات اقلیمی به استانهای شمالی مهاجرت کردند که و این پیامد جدی تغییرات اقلیمی در کشور است و میتواند در آینده ابعاد امنیتی نیز داشته باشد.
فقط ۶۲ درصد
در همین خصوص رئیس مرکز پژوهشهای مجلس با اشاره به رویکرد سازگاری با محیط زیست برای مدیریت تغییر اقلیم، گفت: میزان بارشها در کشور طی ۵۰ سال اخیر ۵۰ میلیمتر کاهش یافته است.
بابک نگاهداری گفت: تغییرات اقلیمی تا سال ۲۰۵۰ میتواند باعث کاهش ۲۳ هزار میلیارد دلار در اقتصاد شود، اگر تغییرات اقلیمی نداشتیم در مدت یاد شده شاهد ۱۱ تا ۱۳ درصد رشد بیشتر در اقتصاد جهانی بودیم.
وی همچنین مدعی شد که هم اینک ۶۲ درصد ایران درگیر خشکسالی است. احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی با ذکر اینکه دلیل کمبارشی و خشکسالی، تغییرات اقلیمی است که مختص ایران نبوده و جهانی است می گوید: درواقع تغییرات اقلیمی تأثیرات مهمی بر گردش سامانهها و الگوهای جوی گذاشته، بهطوری که میتوان بهصراحت گفت گرمای کمسابقه حاکم بر خاورمیانه، شمال آفریقا و شرق مدیترانه یکی از دلایل اصلی نفوذ نکردن سامانههای جوی به این مناطق است. وی ادامه می دهد: به عبارت دیگر عملکرد سامانهها نسبت به گذشته ضعیفتر شده و به همین دلیل شاهد کمبارشی و خشکسالی در این مناطق هستیم. بهگونهای که در۵۰سال گذشته سالانه یک میلیمتر از میزان بارندگیها در ایران کم شده است. بنابراین چارهای نداریم جز اینکه فعالیتهایی را که موجب افزایش تغییرات اقلیمی میشوند کم و خود را با این پدیده سازگار کنیم.
وظیفه در گفت و گو با «آرمان امروز» در خصوص تاثیرات تغییرات اقلیمی بر شرایط ایران می گوید: در سالهای اخیر شاهد آن بودهایم که میانگین بارشهای سالانه کشور کاهش یافته و متوسط دمای هوا افزایش پیدا کرده است؛ به نحوی که آمارهای سازمان هواشناسی نشان میدهد که در ۵۰ سال اخیر، میانگین دمای هوای ایران حدود ۲ درجه سانتیگراد افزایش یافته و به عبارت دیگر، در هر دهه به طور متوسط میانگین دمای هوای کشورمان ۰.۴ درجه بیشتر شده است. نکته مهم این که میزان افزایش متوسط کمینه دما نسبت به میانگین بیشینه دما در پنج دهه اخیر بیشتر بوده است. رئیس مرکز ملی اقلیم و خشکسالی سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: یکی از تبعات این مساله نیز خشک شدن تالابها است که در سالهای اخیر بهشدت در سطح کشور گسترش پیدا کرده است. وظیفه با ذکر اینکه حتی اگر عدم تامین حقابههای محیطزیستی را به عنوان عامل اصلی خشک شدن تالابهای کشور معرفی کنیم، بازهم نمیتوان انکار کرد که تغییرات اقلیمی نقش مهمی در تشدید این پدیده داشته است می افزاید: در حال حاضر مشاهده میکنیم که تغییر اقلیم و عدم تامین حقابهها در کنار یکدیگر باعث شده است که تالابهایی نظیر جازموریان، گاوخونی و از همه مهمتر، دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین پهنه آبی داخلی کشور، رو به خشک شدن بگذارند و احتمال تبدیل شدن آنها به کانونهای وسیع گرد و غبار وجود داشته باشد.
کاهش ۲ متری ارتفاع آب دریای خزر از دهه ۷۰ تا امروز
وظیفه در بخش دیگری از صحبتهای خود به کاهش سطح آب دریای خزر به عنوان بخش دیگری از تبعات تغییرات اقلیمی اشاره کرد و گفت: آثار مخرب ناشی از تغییرات اقلیمی به حدی زیاد بوده که حتی باعث کم شدن حجم آب دریای خزر شده است و برآوردهای کارشناسی نشان میدهد که از دهه ۱۳۷۰ تا کنون، ارتفاع آب دریای کاسپین به عنوان بزرگترین دریاچه جهان حدود ۲ متر کاهش یافته است.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی از تشدید بیابانزایی و افزایش مساحت کانونهای گرد و غبار در ایران در طول چند دهه گذشته، به عنوان دیگر آثار تغییرات اقلیمی یاد کرده و تصریح می کند: اگرچه سوء مدیریت منابع آبی نقش مهمی در خشک شدن رودخانهها و تالابها و تشدید روند بیابانزایی و گسترش کانونهای گرد و غبار در کشورمان داشته است، اما قطعا تغییر اقلیم نیز به تسریع این روندهای مخرب دامن زده است که همین مساله می تواند باعث افزایش آلودگی هوا در سطح کشور شود(کمااینکه شده
است)! وظیفه با تاکید بر اینکه اگر اکنون برای مدیریت و کنترل تغییرات اقلیم کاری نکنیم، جوامع انسانی در بخشهای مختلف کره زمین با خطری جدی مواجه خواهند بود، می گوید: باید کشورهای مختلف دنیا بهویژه آنهایی که جزو تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانهای هستند، متحد شوند و سیاستهای جامعی را برای کاهش تولید گازهای گلخانهای و بازگشت به شرایط طبیعی – که بسیار زمانبر خواهد بود- اتخاذ کنند. چنانچه این اتفاق رخ ندهد، بر اساس مدلهای اقلیمی در آینده نزدیک آثار تغییرات اقلیم با شدت بیشتری طیف وسیعی از زمین را دربرمیگیرد و حتی بسیاری از نقاط کره زمین غیرقابل سکونت میشود.