دوران افول عاشقانه ها
- شناسه خبر: 44633
- تاریخ و زمان ارسال: 18 اردیبهشت 1403 ساعت 23:50
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
دکتر راشد جعفرپورکلوری
آرمان امروز : درونمایه، مضمون یا تِم، فکر اصلی و مسلط هر اثر ادبی است. درونمایه را به عنوان فکر و اندیشه حاکمی تعریف کردهاند که نویسنده یا شاعر در داستان یا شعر اعمال میکند؛ و به همین جهت است که میگویند درونمایه هر اثری جهت فکری و ادراکی نویسندهاش را نشان میدهد که نویسنده یا شاعر و هنرمند از اطراف و وقایع رخ داده در اجتماع خود دریافت می کند. در واقع زمینه ی معنوی شعر یا متن ادبی، حاصل تجربه ی عاطفی یا اندیشه و خیالی است که شاعر در آفرینش شعر خود به کار می گیرد یا نویسنده در داستان و قصه خود استفاده می کند. انواع تجارب شامل عاشقانه، عارفانه، حماسی، مدحی، تعلیمی، دینی، انتقادی، عامیانه و محلی و انواع فرعی دیگر است که شاهد و گواه فضای فرهنگی حاکم بر زمانه نگارنده می باشد. اگر حافظ و سعدی غزلیات و نظامی کلیات خمسه را به داستان های عاشقی و فردوسی شاهنامه را به داستان های حماسی و مولوی به شعر عرفانی و ناصرخسرو به سفر و جلال آل احمد و جمالزاده به داستان و میرزاده عشقی به اشعار سیاسی و امثالهم روی می آورند همه زبان گویای فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و ایده آل های زمانه خودشان هستند.
این قاعده در همه اعصار تاریخ از بدو دوران زندگی دامپروری و روستانشینی تا زندگی صنعتی حاکم بوده است. چنانکه با گذشت قرنهای متمادی از زندگی عصر کشاورزی که مملو از داستان های عشق، دلدادگی، وصل و هجران بوده، و به دلیل وجود حجاب های ظاهری و معنوی و ارزشمندی حیا و عفت زنانه و فاصله های فیزیکی بین عاشق و معشوق، آثار گرانمایه، دیوان های شعر، قصاید و قصه ها و غزلیات جانسوزی از شاعران، عاشقان و نویسندگان با ذوق به رشته تحریر درمی آمد که هر کدام از لحاظ فنون بلاغت و زیبایی بسیار غنی و شیرین بودند. در آن روزگاران معشوقه ها به دلیل ساختارهای اجتماعی و اخلاقی زندگی کشاورزی بسیار دور از دسترس عُشاق شان بوده اند و عاشقان برای دستیابی و وصل به محبوب شان چه رنج ها و مرارت ها را تحمل می کردند. شعرا و نویسندگان با دیدن این هجران ها، دوری ها و تب و تاب و بیقراری ها، طبع شاعری و نویسندگی شان به جوش می آمد و با ذوقی آتشین و دلنشین دیوان ها و رمان ها می نگاشتند که امروزه در بسیاری از کشورهای با تاریخ کهن، منبع علمی و ادبی غنی ای هستند که در حفظ و ارتقای فرهنگ، اخلاق، ادبیات و زبان آن دیار نقش بسزایی دارند.
با وقوع انقلاب صنعتی به قول آلوین تافلر که به عصر ظهور پدیده موتور مشهور است و ماشین ها به زندگی سرعت بیشتری دادند و فاصله های بین آدم ها به ویژه دو جنس مخالف را کمتر کردند و ارتباطات چندین برابر سرعت گرفت، داستان وصل ها و دیدارها بیشتر شد و حکایت هجران و فصل ها به مراتب کم فروغ تر شد و به همان میزان از داستان سرایی ها و دیوان نویسی های عاشقانه به میزان زیادی کاسته شد. انسان عصر صنعتی با رواج آزادی ها و بی بندوباری ها، دستیابی به جنس مخالف را بسیار آسان تر دید و به همان میزان در ادبیات و قصه گویی و داستان سرایی و نظم و نثر تاثیر مستقیم خود را به وضوح نشان داد. ادبیات شفاهی جایش را نه تنها به ادبیات چاپی داد، بلکه با ظهور پدیده عکاسی و فیلمبرداری خیالات و افسانه ها به حقیقت پیوست و افق ها ملموس تر و قابل درک تر شد و به همان میزان از حجم روایت قصه های هجرانی و داستان های عاشقی کاسته شد.
در عصر حاضر که به عصر فراصنعتی یا ارتباطات نامگذاری شد و ارتباطات بسیار سریع تر و آسان تر شده و با کمک اپلیکیشن های متعدد مجازی و رسانه های دیجیتالی امکان دیدارها و رویت جنس مخالف و معشوقه ها به مراتب تسهیل شده و حتی رابطه های حقیقی جای شان را به رابطه های مجازی داده اند و دسترسی به جنس مخالف بی مانع شده و از سویی پایبندی های عاشقانه به مراتب تنزل یافته، بنابراین می بینیم حجم داستان های هجران و عاشقانه ها، دیوان ها، غزلیات، رمان ها و کلا ادبیات عاشقی بسیار بسیار کاهش یافته و اهل ذوق و ادب، قلم های شان دیگر حرکت نمی کند در این خصوص افسانه ها بگویند و دیوان ها بسرایند و نتیجه آن شده است درون مایه آثار ادبی از متون زیبا و جذاب عشق و عاشقی به متون با درون مایه روابط حاکم بر زندگی صنعتی، عشق های زودگذر، دوستیابی های متنوع و ناپایدار و وصل های زودهنگام تغییر یابد. علاوه بر آن به دلیل زندگی فست فودی، شعرا و نویسندگان فرصت و آسایش زندگی عصر کشاورزی را ندارند؛ به همان میزان به خاطر به کارگیری عناصر روزمره زندگی در متون خویش نمی توانند آثار ادبی فاخر و ماندگاری بیافرینند. آثار و اشعاری که منتشر می شود بجای توجه به امور عاشقی و هجران ها، بیشتر در گرداب معضلات روحی و روانی انسان مدرن محاصره شده اند و به ناچار در میان روزمرگی ها و گرفتاری های زندگی صنعتی، داستان دردها و رنج های انسان مدرن و پست مدرن را برای مخاطبان ترسیم می کنند.