معمای ملی شدن نفت
- شناسه خبر: 39810
- تاریخ و زمان ارسال: 27 اسفند 1402 ساعت 23:50
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
پیمان مولوی – کارشناس اقتصادی
آرمان امروز : وقتی درباره ملی شدن صنعت نفت صحبت می کنیم، باید یادمان باشد که درباره یک برهه خاص حرف می زنیم. دوره ای که سیستم استعماری بریتانیا در حال ضعیف شدن است و نهضت های ملی به دلیل ریشه فرهنگی که وجود داشت برای بسیاری جذاب بود. اما ما با دانش امروز اثرات آن را در اقتصاد بررسی می کنیم.
زمانی که انگلستان نفت ما را می برد کم تر از ۱۰ درصد سهم به ما می رسید و پس از آن ماجرای ملی شدن نفت آغاز می شود. اینکه درآمدهای ما افزایش پیدا کند و رابطه بالا به پایین تغییر کند درست بود. برای مثال، عربستان به یکی از مهم ترین کشورها در تولید نفت تبدیل شده است. اما بلایی که سر اقتصاد ما بعد از ملی شدن صنعت نفت آمد، خصوصا بعد از شوک نفتی دهه ۵۰ آثار منفی بهمراه داشت.
درآمدهای نفتی در دست دولت قرار گرفت و تبدیل به ابزاری شد که پاسخگویی آن را کم کرد. این مساله نیز به مدل حکمرانی باز می گردد. برای مثال، نروز را نگاه کنیم که درآمد نفتی تبدیل به صندوق توسعه شده است. اما در کشور ما تبدیل به دولتی شده که پاسخگو نیست. از این زاویه ملی شدن صنعت نفت باعث بزرگتر شدن سایه تصمیم گیری دولت در اقتصاد شد.
از سوی دیگر، شاهدیم که از دوره های طلایی نفت استفاده نشده است. متاسفانه ما نتوانستیم از این فرصت درآمدهای نفتی استفاده کنیم. برعکس آن یک برهه ای که درآمد نفتی کم بود ما شاهد رشد بالای اقتصادی هستیم. بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس از سال ۴۱ تا ۵۵ متوسط رشد اقتصادی ۱۱.۴ بود. در همان دوره هم با افزایش درآمد نفتی تبعات منفی در اقتصاد شاهد بودیم. پس از انقلاب هم با اینکه درآمد بالای نفتی داشتیم، اما درآمد سرانه ما بالا نرفته است. در نهایت باید گفت این نفت نیست که مقصر است، بلکه تصمیمات ما است که کار را به اینجا رسانده است.