هیدروسفالی چیست؟ آیا راهی برای درمان آن وجود دارد؟
- شناسه خبر: 37947
- تاریخ و زمان ارسال: 16 اسفند 1402 ساعت 8:41
- نویسنده: آرمان سفیدی
هیدروسفالی چیست؟ آیا راهی برای درمان آن وجود دارد؟
بیماری هیدروسفالی (Hydrocephalus) نوعی آسیب مغزی است که میتواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. عواملی مانند ژنتیک، عفونتهای دوران بارداری باعث هیدروسفالی مادرزادی میشوند و فاکتورهایی مانند آسیب و ضربه به سر شرایط را برای هیدروسفالی اکتسابی فراهم میکنند. در طی این بیماری به دلیل افزایش مایعات مغزی، فشار داخل مغز افزایش مییابد. اگر این بیماری زود تشخیص داده شود، میتوان آن را درمان و مدیریت کرد. مطالعه این مقاله شما را بیشتر با این بیماری آشنا میکند.
بیماری هیدروسفالی چیست؟
مغز انسان دارای چهار حفره به نام بطن مغز (Ventricles) است. درون آنها مایع مغزی- نخاعی (CSF) تولید و تخلیه میشود. این مایع شفاف است و مغز و نخاع را احاطه میکند. وظیفه آن حمایت، حفاظت، تغذیه مغز و از بین بردن مواد زائد است. به طور معمول، CSF از طریق بطنها جریان مییابد و جذب جریان خون میشود. در بیماری هیدروسفالی، اختلالی در این جریان وجود دارد که منجر به تجمع مایع میشود و بر مغز فشار وارد میکند.
انواع هیدروسفالی چیست؟
این عارضه مغزی با توجه به محل درگیری مغز و میزان فشاری که وارد میکند به سه دسته اصلی زیر تقسیم میشود:
- هیدروسفالی ارتباطی: در این حالت جریان مایع مغزی پس از خروج از بطن ممکن است به دلایل مختلف مسدود و یا محدود شود.
- هیدروسفالی غیر ارتباطی: در این شرایط مسیر بین بطنهای مغز مسدود میشوند.
- هیدروسفالی فشار طبیعی: در این عارضه بافتهای اطراف بطنهای مغزی به دلیل افزایش تدریجی مایع مغزی منبسط میشوند.
علائم هیدروسفالی چیست؟
علائم این بیماری مغزی با توجه به فاکتورهایی مانند سن شروع بیماری، سرعت تجمع مایع مغزی و علت آن میتواند متفاوت باشد.
علائم هیدروسفالی در نوزادان
نشانههای زیر در نوزادان دیده میشود:
- بزرگ شدن سر یا ماکروسفالی (Macrocephaly)
- نکاه ثابت رو به پایین (انحراف چشم)
- افزایش سریع دور سر
- فونتانل برآمده یا نقطه نرم روی جمجمه نوزاد (Bulging fontanel)
- استفراغ
- خوابآلودگی یا بیحالی
- تحریکپذیری
- تشنج
علائم هیدروسفالی در کودکان
- تغذیه ضعیف
- تاری یا دوبینی
- سردرد
- مشکلات مثانه
- تهوع و استفراغ
- مشکلات تعادل، هماهنگی، گفتار یا حافظه
- خواب آلودگی
- مشکلات رشد، مانند تاخیر در مهارتهای حرکتی و گفتاری.
علائم هیدروسفالی در بزرگسالان
نشانههای این بیماری در بزرگسالان اغلب با گذشت زمان بدتر میشود. به همین دلیل این بیماران در کنار پزشک مغز و اعصاب به کمک سایر پزشکان مانند بهترین دکتر ارتوپد تهران نیز نیاز خواهند داشت. این علائم میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- مشکل در راه رفتن یا حرکت آهسته
- از دست دادن کنترل مثانه
- مشکلات حافظه یا زوال عقل
- مشکلات تعادل و هماهنگی
علت هیدروسفالی چیست؟
علت این بیماری مغزی با توجه به سن میتواند متفاوت باشد:
علت هیدروسفالی در بزرگسالان
بزرگسالان اغلب به صورت اکتسابی به این بیماری مبتلا میشوند. شایعترین دلایل آن شامل موارد زیر است:
- عفونتهایی مانند مننژیت که باعث التهاب و انسداد مسیرهایی میشوند که CSF از طریق آنها جریان مییابد.
- تومورهای مغزی که میتوانند جریان طبیعی مایع مغزی- نخاعی را مسدود کنند و منجر به تجمع مایع شوند.
- ضربه شدید به سر جریان CSF را مختل میکند و باعث خونریزی در مغز و هیدروسفالی میشود.
- ضایعات یا کیستهای مغزی میتوانند جریان CSF را مسدود کنند و منجر به بروز بیماری هیدروسفالی در بزرگسالان شوند.
- برخی بیماریهای عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس (اماس) میتوانند منجر به بروز این عارضه شوند.
- هیدروسفالی فشار طبیعی ایدیوپاتیک (iNPH) که اغلب در سالمندان دیده میشود و دلیل خاصی برای آن وجود ندارد. بسیاری از پزشکان متخصص مغز و اعصاب معتقدند بیماریهای زمینهای مانند آلزایمر و بیماری عروق مغزی علت این نوع هیدروسفالی در سالمندان است.
علت هیدروسفالی در نوزادان
این بیماری در نوزادان اغلب مادرزادی است و به دلایل زیر رخ میدهد:
- ناهنجاریهای مادرزادی در بدو تولد میتوانند در جریان طبیعی مایع مغزی نخاعی (CSF) اختلال ایجاد کنند و منجر به هیدروسفالی شوند. به عنوان مثال میتوان به تنگی مجرای مغزی (Cerebral Aqueduct)، سندرم دندی واکر (Dandy–Walker malformation) و یا سایر ناهنجاریهای ساختاری مغز و نخاع اشاره کرد.
- عفونت در دوران بارداری مانند سرخجه میتواند خطر ابتلا به هیدروسفالی در جنین را افزایش دهد.
- خونریزی داخل بطنی که اغلب در نوزادان نارس رخ میدهد. در این حالت رگهای خونی در مغز به داخل بطنها خونریزی میکنند.
- در برخی موارد، هیدروسفالی ممکن است دلایل ژنتیکی داشته باشد.
- عوارض حین زایمان، مانند زایمان سخت یا ضربه به سر نوزاد، میتواند منجر به خونریزی یا آسیبهای دیگر شود. در این حالت در گردش مایع مغزی مغز اختلال ایجاد میشود و هیدروسفالی در نوزاد بروز میکند.
تشخیص هیدروسفالی چگونه است؟
پزشکان از تکنیکهای مختلفی برای تشخیص و تایید این بیماری استفاده میکنند. این تکنیکها اغلب شامل موارد زیر است:
- سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی: پزشک هرگونه اطلاعات در مورد علائم، نقاط عطف رشد در کودکان و سایر شرایط پزشکی زمینهای یا عوامل خطر را بررسی میکند. معاینه فیزیکی نیز میتواند شامل ارزیابی عملکرد عصبی از جمله رفلکسها، قدرت و هماهنگی عضلانی باشد.
- آزمایشهای تصویربرداری پزشکی: این تستها با توجه به وضعیت بیمار میتوانند شامل سونوگرافی جمجمه، سیتی اسکن و یا MRI باشند.
- مانیتورینگ فشار داخل جمجمهای: در مواردی که پزشک به هیدروسفالی مشکوک است اما آزمایشهای تصویربرداری شواهد قطعی ارائه نمیدهند، بررسی فشار داخل جمجمه ممکن است برای اندازهگیری مستقیم فشار داخل جمجمه و نظارت بر نوسانات مغز توصیه شود.
درمان هیدروسفالی چگونه است؟
پزشکان اغلب با تکنیکهای زیر اقدام به درمان هیدروسفالی در بزرگسالان و کودکان میکنند:
قرار دادن شانت بطنی (VP)
شانتگذاری در صف اول درمان هیدروسفالی در نوزادان و کودکان است. در طی آن، یک لوله نازک و منعطف به نام شانت به یکی از بطنهای مغز وارد میشود تا CSF اضافی را تخلیه کند. انتهای دیگر شانت معمولا در حفره شکمی قرار میگیرد. در این قسمت مایع مغزی- نخاعی توسط بدن جذب میشود.
آندوسکوپی ونتریکولوستومی بطن سوم (ETV)
در این روش، جراح مغز و اعصاب با استفاده از آندوسکوپ، سوراخ کوچکی را در کف بطن سوم ایجاد میکند و به CSF اجازه میدهد مستقیم از بطنها به فضای زیر عنکبوتیه ( آراکنوئید، Arachnoid mater) جریان یابد. پزشکان درمان ETV را اغلب به بیمارانی توصیه میکنند که شانتگذاری برای آنها موثر نبوده است.
طول عمر بیماران هیدروسفالی چقدر است؟
امید به زندگی این بیماران به فاکتورهای متعددی مانند نوع هیدروسفالی، علت، شدت علائم، زمان تشخیص و شروع درمان، واکنش به درمان و… بستگی دارد. بیمارانی که برنامه مناسبی برای مدیریت بیماری دارند، اغلب کیفیت زندگی بهتری نیز خواهند داشت.
آیا هیدروسفالی باعث مرگ میشود؟
بله. اگر این بیماری به درستی تشخیص داده نشود و یا بیمار درمان مناسب دریافت نکند، میتواند منجر به مرگ شود. افزایش فشار درون مغز عملکرد سیستم عصبی مرکزی را مختل میکند، همچنین میتواند منجر به بروز ضایعات و آسیب به بافت مغزی شود. به همین دلیل این بیماری زندگی بیمار را تهدید میکند.
اگر در مورد بیماری هیدروسفالی نگرانی دارید و میخواهید از بهترین پزشکان مغز و اعصاب تهران نوبت ویزیت یا مشاوره آنلاین بگیرید، میتوانید از خدمات سلامت آنلاین درمانکده استفاده کنید. این مجموعه سایت نوبت دهی مطب پزشک است و در کوتاهترین زمان بهترین پزشکان متخصص را به شما معرفی میکند.