چرایی شکست صندوق توسعه ملی
- شناسه خبر: 756
- تاریخ و زمان ارسال: 23 اردیبهشت 1402 ساعت 2:36
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
آرمان امروز : یکی از مشکلات کشورهای دارای منابع طبیعی مانند نفت، گاز و معدن نحوه هزینهکرد درآمدهای ناشی از این منابع است تا با حداقل هزینه به حداکثر اهداف دست یافت. در واقع این کشورها با دو تجربه مختلف در این زمینه مواجه هستند؛ نخست «بیمار هلندی» است که به دلیل تزریق مسقیم درآمدها به اقتصاد مشاهده میشود و تجربه دوم «درمان نروژی» است که به صورت تشکیل صندوق ثروت و مدیریت درآمدهای نفتی بین نسل حاضر و آتی است.
در ایران نیز ابتدا حساب ذخیره ارزی و سپس صندوق توسعه ملی برای این اهداف تشکیل شد و سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت، میعانات گازی و خالص صادرات گاز ۴۲ درصد تعیین شده است. اما اخیرا مهدی غضنفری، رییس این صندوق با اشاره به افزایش سرمایه صندوق دبی به بیش از یک هزار میلیارد دلار و سرعت بالای رشد صندوق نروژ و چین، گفته بود: صندوق ایران یک صندوق ۱۵۰ میلیارد دلاری است که حدود ۱۰۰ میلیارد آن توسط دولتهای مختلف برداشت شده و حدود ۴۰ میلیارد نیز تسهیلات پرداخت کرده است. رویکرد کلی نسبت به برداشت از صندوق ثروت ملی و هزینه کرد دولت از آن، باید نزد مردم مشخص باشد؛ به نظر من هیچ دلیلی بر محرمانه بودن منابع صندوق وجود نداشته و مردم ذی نفعان اصلی صندوق هستند و با اطلاع رسانی از سوی ما میتوانند بهتر بدانند صندوق توسعه ملی در چه موقعیتی قرار دارد و چگونه اداره میشود.
اظهارات آقای غضنفری نشان می دهد که صندوق توسعه ملی در مورد اهداف خود یعنی سرمایه گذاری درآمدهای نفتی برای کسب درآمد در آینده با شکست مواجه شده است. در حالیکه همه رقبای منطقه ای ایران مانند عربستان، کویت، امارات، … و حتی جمهوری آذربایجان از صندوق های ثروت پرقدرتی برخودار هستند که دست آنها را در آینده برای اجرای طرح های اقتصادی باز خواهد گذاشت. برای نمونه عربستان سعودی با طرح توسعه «چشم انداز ۲۰۳۰» به دنبال تنوع در اقتصاد خود است تا در درازمدت به وابستگی خود به نفت پایان دهد و در این مسیر صندوق سرمایه گذاری عمومی (PIF) از اهمیت ویژه ای برخوردار است. براساس برآوردها تا سال ۲۰۳۰، این صندوق به بزرگترین صندوق سرمایه گذاری مستقل جهان تبدیل میشود و داراییهای مالی به ارزش ۲ تریلیون دلار را مدیریت میکند.
حالا با مقایسه صندوق سرمایه گذاری عربستان و صندوق توسعه ملی ایران در میابیم که ما تا چه اندازه در نحوه هزینهکرد درآمدهای نفتی ناموفق بودیم. در واکاوی عدم موفقیت صندوق می توان دلایلی مختلفی را ذکر کرد که یکی از آنها دست درازی دولتها در سالهای گذشته بوده که لازم است اقای غضنفری در این مورد نیز شفافیت داشته و جزییات آن را منتشر کند. باید توجه داشت که نقشی که برای این صندوق تعیینشده، تأمین مالی پروژههای سرمایهگذاری و حفظ ثروت جامعه برای نسلهای آینده است نه به عنوان خزانه دوم دولت. صندوق توسعه ملی، نهادی برای تضمین آینده و سرمایه گذاری است با این حال دولت و شرکتهای دولتی، ماهیت این صندوق را از بین بردهاند بطوریکه بدهکارترین مجموعه به این صندوق، شرکت ملی نفت است.
همچنین اگرچه تسهیلات اعطا شده از صندوق توسعه ملی به صورت ارزی است اما در بسیاری از موارد میبینیم که افراد خواستار بازپرداخت تسهیلات به صورت ریالی هستند؛ در حالیکه همین مساله یکی از عوامل شکست حساب ذخیره ارزی بود.