ارزیابی برنامه هفتم توسعه در محیط زیست
- شناسه خبر: 39545
- تاریخ و زمان ارسال: 26 اسفند 1402 ساعت 23:54
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
آرمان امروز : در برنامه هفتم توسعه که سیاستهای کلی آن در ۲۰شهریور ۱۴۰۱ ابلاغ و متن لایحه آن در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ تصویت به مجلس فرستاده شد، مباحث محیط زیستی بیشتر در ذیل سرفصل «امور زیربنایی» قرار گرفته است. چنانچه در اجرای برنامه هفتم که در مجلس شورای اسلامی مصوب شده به اهمیت محیط زیست و حفاظت ایران توجه نشود، اساسا بخشهای مختلف حیات و پایداری سرزمینی و امنیت ملی ایران در معرض تهدید بیشتر و نابودی تدریجی قرار میگیرد. خشکسالی، افزایش جمعیت، آلودگی هوا، تغییرات اقلیمی، تولیدات صنعتی و کشاورزی، تحریم ها، استفاده ناکارآمد از آب و منابع طبیعی و عدم اجرای مقررات محیط زیستی موجود به بحران محیط زیستی موجود دامن میزند. منابع آب ناکافی مردم را مجبور به مهاجرت می کند و با حاشیه نشینی مشکلات شهرهای بزرگ بیشتر می شود. آبخوان ها در حال تخلیه هستند. آلودگی هوا شرایط زندگی در شهرهای ایران را به طور فزاینده ای چالش برانگیز کرده است. فرسایش بادی باعث افزایش بیابانزایی زمینهای کشاورزی شده و تقاضای تولید بیشتری را در مناطق قابل کشت باقیمانده ایجاد میکند. تنوع زیستی در معرض تهدید است. از سوی دیگر، آینده محیط زیست ایران به شدت تحت اثر برنامه های توسعه و برنامه های سالانه که به صورت راه حل های اضطراری و فوری یکی پس از دیگری اجرا می شوند به مخاطره
می افتد. چالش بزرگ برنامه های توسعه در ایران آن بوده که بدون نگاه به برنامه ای درازمد راهبردی برای کشور و براساس موارد فوری و اضطراری در هر برهه از زمان که برنامه تدوین می شده، به فهرستی که به نظر کارشناسان و مدیران اجرایی وقت می رسیده به عنوان بندهای برنامه پرداخته اند.
در برنامه ششم توسعه کشور(۱۴۰۰-۱۳۹۶با تمدید دو ساله) اولویت ها نسبت به برنامه های قبلی تمرکز بیشتری بر توسعه داشت البته برخی برنامه ششم را محیط زیستی می دانستند. در آن برنامه دولت موظف شد تا چهار محور اساسی در حوزه محیط زیست انجام دهد . کاهش انتشار آلاینده های محیط زیستی، جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط زیست، حفظ و احیای تنوع زیستی و نهایتا حکمرانی محیط زیستی. در آن برنامه برای کاهش آلاینده ها ۴ هدف پیش بینی شد : توسعه اقتصاد کم کربن، توسعه فن آوری سبز، بهبود کیفیت آب و هوا و کنترل گازهای گلخانه ای. لازم است به برنامه های توسعه چهارم تا ششم اشاره شود که دیدگاه بر اساس توسعه و بویژه توسعه کشاورزی بوده که درست نیست. هر چند که در برنامه توسعه ششم به جنبه های محیط زیست اشاره شده است اما عملیاتی نشد و ضمانت اجرایی نیز برای آن وجود نداشته است.
اهمیت محیط زیست در برنامه های توسعه در سالهای بعد از انقلاب اسلامی: برنامه اول توسعه بعد از انقلاب اسلامی برای سالهای ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۳ تصویب و آغاز شد. از اهداف برنامه پنجساله اول، هدف دهم به صورت غیر مستقیم تبعات محیط زیستی داشت: «سازماندهی فضایی و توزیع جغرافیایی جمعیت و فعالیتها، متناسب با مزیتهای نسبی هر منطقه به استثنای مواردی که ملاحظات سیاسی و نظامی ایجاب مینماید». در برنامه پنج ساله دوم در هدف دهم مشخصا به محیط زیست پرداخته شد “حفظ محیط زیستی و استفاده بهینه از منابع طبیعی کشور. «در برنامه پنج ساله سوم در ماده ۶۱ ذکر شد: مبادله موافقتنامه طرحهای عمرانی انتفاعی و غیرانتفاعی جدید صرفاً پس از طی مراحل زیر مجاز خواهد بود: … .” انجام مطالعات مبنی بر وجود توجیه فنی، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی» در برنامه پنج ساله چهارم ، در ماده ۳ – برای حداکثر رساندن بهرهوری از منابع تجدیدناپذیر انرژی، ..بهینهسازی و ارتقاء فناوری در تولید، مصرف، و نیزتجهیزات و تأسیسات مصرفکننده انرژی … د تکلیف هایی برای دولت مشخص شد. موضوع محیط زیست و به ویژه از برنامه چهارم توسعه بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت و وزن و اثرگذاری محیط زیست در برنامه های توسعه افزایش یافته و به تدریج دامنه آن به بخش های مختلف اثرگذار بر محیط زیست گسترش یافته است، به نحوی که بازتاب آنها را می توان به صورت افزایش احکام در برنامه های توسعه (به ویژه برنامه چهارم توسعه) مشاهده کرد، به نحوی که رویکردهای حفاظت از محیط زیست از رویکردهای واکنشی و انفعالی به سوی رویکردهای پیگیرانه و فعال معطوف شد.
در برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران ۱۳۹۴ ـ ۱۳۹۰ بند خاصی به محیط زیست اختصاص نیافت. ولی در ماده هایی به محیط زیست می پرداخت: ماده ۱۴۰ منابع آب: ـ به منظور مدیریت جامع (به هم پیوسته) و توسعه پایدار منابع آب در کشور: الف ـ در راستای ایجاد تعادل بین تغذیه و برداشت از سفرههای آب زیرزمینی در کلیه دشتهای کشور، وزارت نیرو نسبت به اجرای موارد ذیل مکلف شد: ۱ـ پروژههای سازهای و غیرسازهای در سطح تمامی دشتهای کشور با اولویت دشتهای ممنوعه آبی ۲ـ اقدامات حفاظتی و جلوگیری و مسلوبالمنفعه نمودن برداشتهای غیرمجاز از منابع آب زیر زمینی در چهارچوب قانون تعیین تکلیف چاههای آب فاقد پروانه ۳ـ نصب کنتورهای حجمی بر روی کلیه چاههای آب محفوره دارای پروانه با هزینه مالکان آن ۴ـ اعمال سیاستهای حمایتی و تشویقی ۵ ـ اجرای نظام مدیریتی آب کشور براساس سه سطح ملی، حوضههای آبریز و استانی.