بحران پناهجویان برای مردم
- شناسه خبر: 4008
- تاریخ و زمان ارسال: 29 خرداد 1402 ساعت 23:56
- نویسنده: خبرنگار آرمان
«آرمان امروز» از وضعیت پناهندگان و مهاجران به ایران گزارش می دهد
آرمان امروز – رها معیری: بنا بر اعلام آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد شمار پناهندگان در ایران در سال ۲۰۱۶ حدود یک میلیون نفر بود، اما بنا برااظهارات تعدادی از دست اندرکاران، این آمار امروز به چیزی حدود ۸ تا ۱۰ میلیون نفر رسیده است، اما این سوال همچنان بی جواب مانده که این حجم از ورودی که درها برروی آنها باز است، کشور میزبان شرایط پذیرایی را دارد، یا نه؟ آن هم در کشوری که مردم آن با هزاران مشکل اقتصادی دسته و پنجه نرم می کنند. قانون اصلی پناهندگی در ایران، مربوط به آییننامه پناهندگان مصوب سال ۱۳۴۲ است، در سال ها موضوع افغانستان و جنگ اعراب و اسراییل داغ بود. بنا بر ماده یک آییننامه اجرایی ماده (۱۸۰) قانون برنامه سوم توسعه ایران پناهنده کسی است که «به علت ترس موجه از اینکه به دلایل مربوط به نژاد یا مذهب، ملیت یا عضویت در بعضی گروههایاجتماعی یا داشتن عقاید سیاسی تحت شکنجه قرار گیرد. در خارج از کشور محل سکونت عادی خود بسر میبرد و نمیتواند یا به علت ترس مذکور نمیخواهد خود را تحت حمایت آن کشور قرار دهد.» موج اول پناهندگان خارجی در ایران آوارههای حمله شوروی به افغانستان بودند. پس از جنگ ایران و عراق موج دیگری از آوارگان از عراق به ایران آمدند. بسیاری از آنان پس از حمله آمریکا به عراق به کشورشان برگشتند. در چارچوب طرح ساماندهی اتباع غیرمجاز، دولت ایران سعی در سرشماری و صدور مدارک برای پناهندگان و همچنین اخراج اتباع غیرمجاز دارد. جمعیت بالای مهاجران باعث شد تا کشور عملا در مقابل عمل انجام شده ای قرار گیرد که همان تامین مایحتاج و نیازهای اولیه زندگی بود. کمااینکه مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۳ فرمودند: «هر کودک در ایران فارغ از مدارک سجلی اش باید در مدرسه پذیرفته شود.» این باعث شد ۴۸ هزار کودک افغان فاقد مدرک شناسایی در نظام آموزشی ثبت نام کنند. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل به همراه وزارت بهداشت ایران برای ارائه مراقبت سلامت اولیه به همه پناهندگان تلاش کردهاند.۹۹ درصد پناهندگان در ایران در شهرها و روستاها در کنار جامعه میزبان ایرانی زندگی میکنند، در حالی که یک درصد آنها در ۲۰ مهمان شهر زندگی می کنند که توسط همتای دولتی اصلی کمیساریا، اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور اداره میشود.
آمارهای متناقض
در سال ۲۰۲۲ میلادی دولت جمهوری اسلامی ایران برنامه سرشماری از تمامی افغانستانیهای فاقدمدرک در ایران، از جمله افرادی که به تازگی به دلیل تحولات افغانستان در ماه اوت سال ۲۰۲۱ میلادی وارد ایران شده بودند، انجام داد که در نتیجه آن اطلاعات حدود ۲،۶ میلیون افغانستانی ثبت شده است. ایران حدود پانصد هزار افغانستانی فاقد مدرک در این برنامه شرکت نکردند. تخمین زده میشود از زمان تحولات ماه اوت سال ۲۰۲۱ میلادی در مجموع یک میلیون افغانستانی وارد ایران شدهاند که به موجب آن نیاز به حمایت بین المللی افزایش یافته است. براین اساس ایران پس از ترکیه با حضور بیش از ۳،۴ میلیون نفر پناهنده و افرادی با وضعیت مشابه به پناهندگان، حالا دومین کشور میزبان با بالاترین تعداد پناهندگان در سطح جهانی ست. علاوه بر این ایران میزبان بالغ بر ۱.۱ میلیون فرد افغانستانی با وضعیت اقامتی متفاوت است که این شامل ۳۶۰ هزار افغانستانی با اجازه سکونت در ایران، ۲۶۷ هزار فرد دارای گذرنامه خانواری و ۵۰۰هزار افغانستانی فاقد مدرک است. در شرایطی که این آمار رسمی فقط نوک کوه یخ در ایران است، فیلیپو گراندی، کمیسر عالی آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد گفته: «این آمار و ارقام به ما نشان میدهد که برخی افراد برای درگیری عجله دارند و برای یافتن راهحل کُند هستند. عواقبش ویرانی، بیجاشدگی و فلاکت برای میلیونها انسانی است که مجبور میشوند وطن خود را ترک کنند.»
کم کاری نهادهای بین المللی
با این وجود به نظر می رسد سازمان های بین اللملی تاکنون کمک چندانی به ایران به ازای زندگی پناهجویان افغانی نداشته است، کمااینکه به اذعان آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد، تامین بودجه برای وضعیتهای بی شمار آوارگان همچنان به کندی صورت میگیرد درحالیکه نیازها رو به افزایش است. در همین خصوص این آژانس اعلام کرده، ایران تنها ۲۳ درصد از بودجه ۱.۱۱۴ میلیون دلاری موردنیاز خود را دریافت کرده، بودجهای که برای پاسخ به نیازهای بشردوستانه افغانستانیها و جوامع میزبان آنها لازم است. گرچه در این میان کمک های بشر دوستانه تعدادی از کشورها به ایران را نیز نباید فراموش کرد. مانند کمک هایی از کشورهای ژاپن و کره که هر کدام مبالغ قابل توجهی را برای ارایه خدمات به پناهجویان، در اختیار دولت ایران قرار دارند.
ادامه این رویه باعث شده تا در طول سالهای اخیر، مهاجران که تقریبا همه آنها را افغان ها تشکیل می دهند، نه تنها بخش اعظمی از بازار کار نیروهای انسانی داخلی را اشغال کنند که در بحبوحه فشارها و تنگناهای اقتصادی و اوج تحریم ها، این خیل عظیم از مهاجران بخش وسیعی از منابع مالی، مسکن، غذایی و… را می بلعند. منابعی که باید در اختیار ایرانیان قرار می گرفت!.
ضرورت اتخاذ یک سیاست
فاطمه اشرفی، کارشناس حوزه مهاجرت و پناهندگی در گفت و گو با «آرمان امروز» معتقد است که نه تنها مهاجرت پناهجویان افغان به کشورشان افزایش نداشته که برعکس، روند مهاجرت از افغانستان به داخل کشورمان شدت داشته است. و در ادامه صحبت هایش می گوید: «ناپایداری سیاسی، اقتصادی و امنیتی و اراده عمومی برای یکسان سازی نژادی باعث شده تا موج مهاجرت به ایران از افغانستان متوقف شود.» وی دلیل هجوم افغان ها به ایران را مرزهای بدون نظارت و لجام گسیخته ایران عنوان کرده و گفت: «این رویه در کنار استقبال کارفرمایان از به کارگیری نیروی کار افغان که هم ارزان تر است و هم شامل مالیات و بیمه نمی شود باعث شده تا ایران، بهشت افغان ها باشد، کما اینکه نمی توان از مافیای این کارها به رحتی عبور کرد. بخصوص آنکه قوانین مشخص و محکمی در این زمینه نیز وجود ندارد. شرق و مرکز ایران بیشترین مهاجر را دارا است، خاطر نشان می کند: «سیل مهاجران افغان ها باعث شده تا عملا در مسیر گسست فرهنگی و اجتماعی در جامعه خودمان مواجه باشیم. ضمن آنکه این سرازیر شدن مهاجران در حالی است که ایران هر روز سیر صعودی بیشتری در مورد آمار فقر مطلق و اقشار آسیب پذیر طی می کند. به بیان ساده تر با وجود منابع مالی و اقتصادی و صنعتی محدود کشورمان خیل عظیم مهاجران باعث شده تا حجم زیادی از این منابع برای تامین نیازهای اولیه آنها صرف شود. مواردی مانند تامین غذا و مسکن و دارو و بهداشت و لباس و… درحالیکه این منابع باید سهم خود ایرانیان شود.»
وی همچنین با اشاره به تبعات فرهنگی و اجتماعی حضور افغان ها در ایران گفت: «شکاف فرهنگی بین ایرانیان و افغان ها در نهایت می تواند منجر به تهاجمات و تنش ها و خشونت های اجتماعی و حتی امنیتی در ایران شود و کشور را با چالش هایی جدی مواجه کند. اما آمار مهاجران در ایران چقدر است؟ سوالی که اشرفی در پاسخ به آن گفت: بر اساس آخرین بررسی های انجام شده پیش بینی می شود که آمار پناهجویان در ایران ۸تا ۱۰ میلیون نفر باشد که از این تعداد چیزی حدود ۳۰ هزار نفر عراقی و مابقی افغان هستند. از بین مهاجران افغان نیز چیزی بین ۳ تا ۵/۳ میلیون نفر به صورت قانونی در ایران زندگی و کار می کنند.
با ابن وجود هنوز یک سوال اساسی باقی است. اینکه سیاست ایران در قبال افغان ها چگونه باید باشد که هم نمایان گر حمایت های انسان دوستانه باشد و هم منافع کشورمان را تضمین کند؟ سوالی که اشرفی در پاسخ به آن گفت: این یک پارادوکس اساسی است. از یکطرف نمی توان به خاطر وضعیت خاص افغانستان نسبت به مردم این کشور بی تفاوت بود و از سویی نباید منابع کشورمان را به جای آنکه به مردم خودمان اختصاص دهیم برای تامین منابع اولیه افغان ها صرف کنیم. برای همین همه کشورها یک نظام سیاست گذاری متناسب با ظرفیت های اجتماعی ، طبیعی، پاسخگویی، اقتصادی و لحاظ کردن اولویت های ملی اشان که شامل منافع ملی و حقوقی و اجتماعی کشورشان است، دارند. به نظر می رسد ما نیز باید متناسب با وضعیت کشورمان چنین سیاست و برنامه ای را داشته باشیم و تدوین کنیم تا بتوانیم وضعیت مهاجران را یکبار برای همیشه ساماندهی کنیم.