زنگ خطر افت معدل تحصیلی
- شناسه خبر: 30532
- تاریخ و زمان ارسال: 22 دی 1402 ساعت 23:56
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
«آرمان امروز»در گفتوگو با عضو کمیسیون آموزش بررسی میکند
آرمان امروز- حمید رضا خالدی: با وجودی که کارشناسان در سالهای اخیر بارها نسبت به پایین آمدن کیفیت تحصیلی دانش آموزان و لزوم اصلاح شیوه های آموزشی هشدار داده اند، آخرین گزارش منتشر شده در این زمینه در خرداد ۱۴۰۲، حکایت از کاهش قابل تامل میانگین افت تحصیلی بین دانش آموزان دارد. بر اساس این آمار، میانگین کشوری نمرات دانش آموزان در امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ در رشته علوم تجربی ۱۱.۲۳، رشته ریاضی و فیزیک ۱۰.۷۹، رشته ادبیات و علوم انسانی ۸.۷۵ و رشته علوم و معارف اسلامی ۱۰.۵۶ بوده است. جالب است بدانید میانگین معدل امتحانات نهایی دانش آموزان سال ۱۳۹۸ یعنی ۴ سال پیش، در رشته علوم تجربی ۱۳.۷۷، در رشته ریاضی و فیزیک ۱۳.۲۸، در رشته ادبیات و علوم انسانی ۱۰.۷۶ و در رشته علوم و معارف اسلامی ۱۲.۸۸ بوده است. از این رو میتوان نتیجه گرفت که از سال ۱۳۹۸ تا کنون سال به سال وضعیت تحصیلی دانشآموزان بدتر شده و آنها نمرات کمتری را کسب کردهاند.
مقایسه این آمار با آمار ۴ سال قبل از آن، نشان میدهد که میانگین نمرات دانشآموزان دارای شیب نزولی بوده و در واقع سال به سال آنها نمرات کمتری را کسب کردهاند. بر این اساس در سال ۱۴۰۱ میانگین نمرات دانش آموزان برای رشته علوم تجربی ۱۳.۰۲، رشته ریاضی و فیزیک ۱۲.۶۴، رشته ادبیات و علوم انسانی ۱۰.۲۰ و رشته علوم و معارف اسلامی ۱۲.۰۱ بوده است. این معدل در سال ۱۴۰۰، برای رشته علوم تجربی ۱۳.۱۸، رشته ریاضی و فیزیک ۱۲.۳۵، رشته ادبیات و علوم انسانی ۱۰.۴۲ و رشته علوم و معارف اسلامی ۱۲.۰۴ ثبت شده است. در سال ۱۳۹۹ نیز معدل دانش آموزان برای رشته علوم تجربی ۱۳.۷۳، رشته ریاضی و فیزیک ۱۳.۵۰، رشته ادبیات و علوم انسانی ۱۱.۳۴ و رشته علوم و معارف اسلامی ۱۲.۸۶ را نشان میدهد.
همچنین نمرات امتحان نهایی دانش آموزان به تفکیک استانها حاوی اعداد قابل تأملی است. بر این اساس دانشآموزان در استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، اصفهان، سمنان، قم و مرکزی دارای میانگین معدل بین ۱۱ تا ۱۳، در استانهای تهران، مازندارن، البرز، قزوین، همدان، زنجان و آذربایجان شرقی دارای میانگین معدل بین ۱۰ تا ۱۱، در استانهای کرمان، فارس، بوشهر، چهارمحال بختیاری، لرستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان، خراسان شمالی، گلستان، گیلان و اردبیل دارای میانگین معدل بین ۹ تا ۱۰، در استانهای هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و آذربایجان غربی دارای میانگین معدل بین ۸ تا ۹ و در استان سیستان و بلوچستان دارای میانگین معدل ۷ تا ۸ بودهاند. بر اساس جدول میانگین نمرات دانشآموزان به تفکیک استانها، بیشترین معدل دانش آموزان مربوط به استان یزد با ۱۲.۰۴ و کمترین معدل مربوط به سیستان و بلوچستان با ۷.۷۴ بوده است.
در این میان انتشار آمار افت تحصیلی دانشآموزان در خرداد ۱۴۰۲ با انتقادهای زیادی از سوی کارشناسان آموزشی، فعالان اجتماعی و کاربران شبکههای اجتماعی همراه بود. محسن زارعی، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش به این انتقادها واکنش نشان داد و اعلام کرد که آنچه در خرداد ۱۴۰۲ اتفاق افتاد، یک تغییر رویکرد بود چرا که آموزش و پرورش مسیر خود را از حافظه محوری به سمت یادگیری عمیق دانش آموزان سوق داده است. به گفته او، قیاس آزمون خرداد ۱۴۰۲ با آزمونهای سالهای قبل قیاس مع الفارق است چراکه این آزمونها با یکدیگر هموزن نبودند و در آزمون خرداد ۱۴۰۲ هدف اصلی آموزش و پرورش تغییر رویکرد بود. در اجرا و تصحیح نیز برای اینکه کوچکترین خطایی انجام نگیرد، دو بار تصحیح الکترونیکی رقم خورد که برای استانداردسازی کامل این اقدام انجام شده است.
با این حال هنوز یک سوال اصلی باقی است. اینکه دلیل اصلی افت میانگین معدل دانش آموزان ایرانی چیست؟ انتشار آمار جدید درحالی است که رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس سال گذشته اعلام کرده بود که میانگین معدل دانشآموزان در کشور ۱۱.۵ است و دلایل این افت معدل باید ریشهیابی شود. به طور کلی، کارشناسان تربیتی دلایلی همچون بیماری جسمی یا روانی در والدین، اختلاف خانوادگی، سبک فرزندپروری نامناسب، شرایط اقتصادی نامناسب و اعتیاد در خانواده، و نگرش خانواده به تحصیل را از جمله مهمترین دلایل افت تحصیلی دانشآموزان میدانند. با این وجود اگر حتی هیچ یک از این عوامل هم دلیل افت تحصیلی دانش آموزان نباشد، تغییر سبک زندگی و بروز ابزارهای جدید و تکنولوژی روز میتواند عاملی باشد برای اینکه بسیاری از دانشآموزان را از تحصیل دلسرد کند.
از آموزش مجازی تا چالش جهانی
نیکنژاد با ذکر اینکه معلم و دانش آموز هر کدام به عنوان یک عامل شناخته می شوند می گوید: درباره افت میانگین معدل نمیتوان مقصر را صرفا کرونا و آموزش مجازی دانست یا خانوادهها یا معلم یا خود دانشآموز. یکی از عوامل اصلی کمانگیزگی دانشآموزان در دوره متوسطه دوم محتوای آموزشی است. دانشآموزان از خودشان میپرسند که آموزههای تخصصی و عمومی به درد زندگی آیندهشان میخورد یا نه و قرار است چه گرهای از زندگیشان باز کند؟ همین سوال باعث میشود آنها دیگر برای نمره عالی گرفتن درس نخوانند. عامل دیگر افت معدل در دوره متوسطه این است که همه چیز آموزش را به شغل آینده، رتبه کنکور، دکتر و مهندسشدن فرزندمان گره زدهایم و از هدف اصلی که پرورش شهروند و انسان خوب در این جهان نو به نو شده و در حال تغییر است، غافل شدهایم.» این کارشناس آموزشی البته مدعی است که دل زدگی دانشآموزان از رقابت برای نمره و معدل را تنها مختص ایران نیست و در این زمینه میگوید: به طور کلی دانشآموزان سراسر جهان وقتی با دنیای دیجیتال و مجازی آشنا میشوند و میبینند درونمایههای آموزشی مدرسه گرهگشای آینده و زندگی آنها نیست، بیانگیزه میشوند و سطح عملی و نمرهای پایین میآید.
این معضل جهانی است و باید بدانیم چه کار کنیم که بچهها به سمت کتاب و آموزشهای رسمی جذب شوند. عامل دیگر افت معدل در دوره متوسطه این است که همه چیز آموزش را به شغل آینده، رتبه کنکور، دکتر و مهندسشدن فرزندمان گره زدهایم و از هدف اصلی که پرورش شهروند و انسان خوب در این جهان نو به نو شده و در حال تغییر است، غافل شدهایم.» این کارشناس آموزشی همچنین به نکته ای ظریف اشاره می کند که کمتر به آن توجه شده است: «دانشآموزان امروز وقتی به دوران متوسطه اول و دوم دبیرستان میرسند، میبینند که فلان بچه فامیلشان با مدارک فوق لیسانس و دکترا بیکاراست یا در شغلی غیرمرتبط مشغول به کار است. مسلم است که این موارد انگیزه دانشآموز را برای درسخواندن کم میکند. از سویی خانوادهها هم دیگر به بچهها برای معدل بالا فشار وارد نمیکنند، چرا؟ چون خودشان تحصیلکرده هستند و خیلیهایشان به آنچه میخواستند نرسیدند.
دو عامل اصلی افت تحصیلی دانش آموزان
با این وجود علیرضا پاک فطرت، عضو کمیسیون آموزش مجلس در گفت و گو با «آرمان امروز» دو عامل کرونا و به تعویق افتادن رتبه بندی را از مهمترین عوامل افت تحصیلی دانش آموزان در طی سالهای گذشته عنوان میکند و میگوید: بیشترین افت تحصیلی دانش آموزان ما به دوران کرونا بر می گردد. یعنی دورانی که دانش آموزان به خاطر کلاس های غیرحضوری، با افت کیفی قابل تاملی روبرو شدند. از سویی معلم ها نیز از آنجاییکه هنوز طرح رتبه بندی اجرایی و محقق نشده بود چندان رغبتی برای تدریس نداشتند. این دو عامل در کنار هم باعث شد تا طی چند سال اخیر شاهد افت تحصیلی دانش آموزان باشیم. با این حال براساس پژوهش های انجام شده، بعد از اتمام کرونا و همچنین اجرای طرح رتبه بندی معلم ها – گرچه گروهی از آنها اعتراض هایی هم داشتند – شاهد بهبود نسبی و تدریجی معدل دانش آموزان و کیفیت آموزش بودیم.
وی همچنین تغییر سیستم کنکور را از دیگر عوامل افت معدل دانش آموزان عنوان کرده و می گوید: از سویی دانش آموزان نسبت به گذشته، دیگر تمایلی به حضور در دانشگاه ها ندارند و ترجیح می دهند وارد بازار کار شوند. بنابراین معدل برایشان مهم نیست. از آن طرف از آنجاییکه معدل یکی از ارکان محاسبه رتبه دانش آموزان در کنکور سراسری است، معلم ها و مدارس نیز سخت گیری بیشتری دارند و همین امر باعث شده تا معدل ها واقعی تر شوند. یعنی شما در گذشته شاید تعداد زیادی معدل ۲۰ دیپلم داشتید ولی الان شاید به تعدادی اندک معدل ۱۸ و ۱۹ داشته باشید. وی البته قبول دارد که ممکن است دهک های پایین جامعه، به خاطر مشکلات اقتصادی دچار افت تحصیلی بیشتری شده باشند اما، در عین حال براین باور است که علت اصلی افت معدل دانش آموزان همان دو عاملی است که به آن اشاره کرده است. پاک فطرت در عین حال به سیاست کمیسیون آموزش مجلس در مورد آموزش دانش آموزان اشاره کرده و می گوید: در کمیسیون تصمیم بر این شد که دیگر به مدرک گرایی بهای چندانی داده نشود، بلکه بیشتر روی رشته های کاربردی و فنی – حرفه ای تمرکز و تاکید و کار شود. در همین دوره برای نخستین بارقانون سازمان فنی حرفه ای مصوب شد و حتی به دنبال آن هستیم که کم کم دانشگاه های آزاد نیز به سمت فعالیت در قالب هنرستان و فنی حرفه ای بروند.