هیچکس پیشقدم نمی شود
- شناسه خبر: 688
- تاریخ و زمان ارسال: 22 اردیبهشت 1402 ساعت 23:34
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
آرمان امروز -سرویس دیپلماسی: نماینده سابق آمریکا در مذاکرات برجام در سال ۲۰۱۵ و معاون کنونی وزیر خارجه این کشور قرار است تابستان از سمت خود کناره گیری کند.
منابع آگاه تایید کردند که وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا در فصل تابستان از سمت خود کناره گیری می کند.
وندی شرمن که دیپلماتی موثر در تعیین سیاست خارجی دولت جو بایدن بود در سال های اخیر روی روابط پکن-واشنگتن کار می کرد.
هنوز مشخص نیست چه کسی جانشین شرمن در معاونت وزارت خارجه آمریکا خواهد شد. شرمن از آوریل سال ۲۰۲۱ به عنوان معاون وزیر امور خارجه فعالیت می کرد.
این دیپلمات کهنه کار آمریکایی یکی از مذاکره کنندگان اصلی در مذاکراتی بود که به امضای توافق برجام در سال ۲۰۱۵ منجر شد.
انتصاب جیمز اوبرایان مسئول دفتر تحریمهای وزارت خارجه آمریکا به عنوان دستیار وزیر امور خارجه در امور اروپا از دیگر تغییراتی است که قرار است در دستگاه دیپلماسی دولت بایدن انجام شود.
فارغ از این که این تغییر و تحولات را طبیعی در نظر بگیریم یا خیر اما آن چه که در این روزها به وضوح مشخص است این مورد بوده که هیچ یک از طرفین برای احیای برجام پا پیش نمی گذارند و برجام عملا در گوشه رینگ گرفتار شده است.
در این میان اما به نظر می رسد خبرهایی نیز در پشت پرده وجود دارد که شاید در ماه های آینده منتج به نتیجه ای خاص شود. امروز از یک سو اصرار بر این است که دیپلماسی بهترین گزینه است در حالی که در سوی دیگر زمزمه هایی شنیده می شود مبنی بر این که برجام دیگر در دستور کار نیست. رایزنی های برجامی از سپتامبر ۲۰۲۲ متوقف شده است؛ پس از آن دو گزاره ناآرامی ها در ایران و همچنین ادعای همکاری پهپادی ایران و روسیه در جنگ اوکراین؛ ادعایی که تهران شدیدا آن را رد کرده، موجب گشت تا تلاش ها برای احیای این توافق بیش از هر زمان دیگر به تعویق افتاده و در میانه هیاهو گم شود.
آگوست ۲۰۲۲ جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت که توافق نهایت برای احیای توافق هسته ای ایران آماده امضا است، با این همه اختلاف های پادمانی میان ایران و نهاد ناظر اتمی و ایران و غرب، بار دیگر مانع از احیای توافق شد.
ناظران بر این باورند که تهران در ماه های اخیر نشان داده که خواهان احیای توافق هسته ای است. به گفته وبگاه ریسپانسیبل استیتکرفت که به موسسه کوئینسی وابسته است، ایران و ایالات متحده در باب جزئیات مرتبط با تبادل زندانی ها به توافق رسیده اند اما واشنگتن احتمالا از واکنش های احتمالی در داخل نگران است چرا که در جریان تعامل، آزادی زندانی ها منوط به پایان دادن به بلوکه شدن ۷ میلیارد دلار از سرمایه های ایران در خارج است. در این میان بحث بندهای غروب تعریف شده در برجام نیز مطرح است. براساس مفاد برجام، شورای امنیت سازمان ملل قرار است در اکتبر ۲۰۲۳ محدودیت های اعمالی علیه برنامه موشکی و پهپادی ایران را بردارد؛ همزمان دولت بایدن باید بتواند کنگره را برای پایان دادن به بخشی از تحریم های تحمیلی علیه ایران قانع کند.
در چنین وضعیت پیچیده ای، دولت بایدن بیش از هر زمان دیگر سردرگم است. شاید توافق موقت بتواند به سان راهی میان بر جهت خروج واشنگتن از این وضعیت لحاظ شود. هرچند چنین گزاره ای با سیاست اخیر کابینه بایدن مبنی بر «بدون توافق بدون بحران» در ارتباط با ایران سازگار است، بالاخص این که دولت کنونی ایالات متحده به دنبال ان است تا جایی که امکان دارد به گزینه نظامی متوسل نشود. امروز ایالات متحده و اروپا با سه گزینه روبرو هستند، نخست توافق موقت یا طرح«بی». پیشتر ایران چنین گزینه ای را رد کرده چرا که به ادعای ناظران در چنین شرایطی تهران اهرم چانه زنی اش را از دست خواهد داد. با این همه با توجه به این خواست ایران مبنی بر این برداشته شدن تحریم ها علیه موسسه های مالی و صادرات نفت، شاید بتواند گزینه نخست را با لحاظ کردن این گزاره اجرایی کرد. ایالات متحده و اروپا نگران ذخایر اوانیوم غنی شده در ایران و پایبندی تهران به پروتکل الحاقی پادمانی آژانس انرژی اتمی هستند به ادعای ناظران بازرس ها به شفاف سازی برنامه هسته ای ایران کمک خواهد کرد.با این همه توافق موقت راه حل پایداری نخواهد بود. زیرا بعید است که دولت بایدن با لغو تحریم های اعمالی بر موسسه های مالی و صادرات نفت ایران به عنوان بخشی از توافق موافقت کند.
گزینه دوم که توسط حامیان اروپایی برجام در حال بررسی است، فعال کردن مکانیسم ماشه است؛ مکانیسمی که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت جهت حراست از برجام پیش بینی شده بود. با فعال شدن ماشه تحریم هایی که به حالت تعلیق درآمده اند دوباره فعال خواهند شد. فرانسه، آلمان و بریتانیا اخیرا با ده عضو غیر دائم شورای امنیت جلسه ای برگزار کرده اند تا درباره فعال شدن مکانیسم ماشه رایزنی داشته باشند. این سناریو می تواند پیامدهای منفی را به دنبال داشته باشد. ناظران مدعی اند که چنین تصمیمی می تواند محرکی باشد جهت خروج ایران از معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای، توافقی که به آژانس اجازه می دهد بر برنامه هسته ای بازیگران عضو نظارت داشته باشد.
از طرفی دیگر هرگونه ماجراجویی نظامی اسرائیل و آمریکا می تواند تمامی معادلات منطقه را تغییر داده و امنیت خاورمیانه و حاشیه خلیج فارس را به خطر بیاندازد. ناظران می گویند پیامدهای جنگ با ایران فراتر از پیامدهای جنگ آمریکا با افغانستان و عراق خواهد بود بالخاص در شرایط که ایالات متحده و اروپا همزمان درگیر جنگی نیابتی در اوکراین با روسیه هستند.
سومین و بهترین گزینه برای ایران و آمریکا، از سرگیری رایزنی های مستقیم، مصالحه بر روی اقدام های اعتماد ساز جهت مهار تنش ها، احیای برجام براساس پیش نویس توافقنامه اوت ۲۰۲۲ و تبادل زندانی ها خواهد بود. اخیرا در اوایل ماه می، آژانس بین المللی انرژی اتمی براساس نوافق این نهاد با تهران، نصب دوباره دوربین ها در برخی از تاسیاست هسته ای را آغاز کرد.
همزمان و با لحاظ کردن مسائل منطقه ای، رایزنی میان ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز آغاز شده است. توافق اخیر ریاض و تهران مبنی بر احیای روابط دیپلماتیک فرصتی طلایی برای آغاز رایزنی های منطقه ای درباره امنیت جمعی ایجاد کرده است. چنین گفت و گوهایی می تواند منجر به توافق برای همکاری در زمینه امنیت انرژی و مسائل دریایی در خلیج فارس، نزدیکی اعراب و ایران و حل و فصل بحران های منطقه ای شود.
رزماری دی کارلو، معاون دبیر کل سازمان ملل در این باب به پروجکت سندیکیت گفت برجام به شکلی گسترده به عنوان سنگ بنای عدم اشاعه و نمونه ای از آنچه گفت و گو و دیپلماسی می تواند محقق کند، تلقی می شود. به باور تحلیلگران برجام باید به عنوان مسیری برای بازسازی یک سیستم امنیت منطقه ای صلح آمیز در خلیج فارس و خاورمیانه مورد توجه قرار گیرد. پنج سال پس از اشتباه استراتژیک ترامپ که همانا خروج از برجام بود، بایدن نباید اجازه دهد که تلاش برای توافق بهتر از میان برود و در نتیجه فرصت ها را برای ایجاد یک مکانیسم امنیتی و همکاری جدید مسدود کند.