گسیل نیروها به سمت خزر
- شناسه خبر: 11447
- تاریخ و زمان ارسال: 4 شهریور 1402 ساعت 23:58
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
آرمان امروز – علی بمان اقبالی زارچ: دریای خزر همواره نقش مهمیبرای کشورهای ساحلی بویژه جمهوری اسلامی ایران و روسیه دارد. اگرچه در برههای از زمان این منبع بزرگ آبی نادیده گرفته شد اما در حال حاضر این منطقه با وضعیت جدید از جمله رنسانس دوباره روسیه، ایران قدرتمند، آذربایجان جاه طلب، چین در حال رشد و ظهور افراطگرایی اسلامی دست و پنجه نرم می نماید.
این درحالی است که در هزاره سوم با توجه به اکتشاف منابع عظیم نفت و گاز، این منطقه جایگاه برجسته تری برای کشورهای ساحلی و در فرایند تامین انرژی اروپا و ترکیه بدست آورده است.منابع انرژی دریای خزر، منطقه را دارای اهمیت خاص بین المللی کرده است. طبق پیشبینیها حدود ۴۸ میلیارد بشکه نفت و ۲۹۲ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی منابع ثابت شده و احتمالی در منطقه وجود دارد.موضوع مهم دیگر این که دریای خزر بین اروپا و آسیا قرار دارد. دو قاره ای که امروزه بیشترین بازار مصرف انرژی دنیا هستند. لذا میلیاردها دلار جهت اتصال منطقه به دیگر نقاط دنیا صرف میگردد و در کریدورها و ریلهای جدید و مدرن برای اتصال خزر به اروپا، شرق آسیا و هند برخی فعال و تعدادی در حال راهاندازی هستند.بطور کلی خزر یک منطقه پر چالش است و علیرغم چندین دور مذاکره و امضاء سند هنوز وضعیت روشنی از میزان سهم و دسترسی کشورهای ساحلی وجود ندارد. درگیری روسیه در اوکراین موجب تقویت و تغییر کنشگری برخی کشورهای حاشیه دریای خزر شده است.
به عنوان مثال سیاست خارجی باکو به عنوان یکی از کشورهای مهم در استفاده از منابع نفتی منطقه خزر بر تقویت استقلال؛ ارتقاء موقعیت در جامعه بینالمللی؛ تضمین تمامیت ارضی کشور و رفع عواقب درگیری نظامیبا ارمنستان و تامین امنیت اقتصادی و انرژی بر پایه سیاستهای تدافعی متمرکز است. از طرفی ترکیه با مولفههای ارتباط فرهنگی، زبانی و اقتصادی با سه کشوری که دارای قومیت ترکی یعنی آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان بخصوص روابط بسیار نزدیک با باکو سعی در تقویت نقش و نفوذ خود در منطقه دارد و شرکتهای ترکیهای میلیاردها دلار در منطقه سرمایه گذاری کردهاند.جنوبیترین بخش دریای خزر در ایران واقع و بسیار عمیق است و دو سوم حجم کل آب دریا را شامل میشود. ایران بعد از روسیه به دلیل داشتن۱۰% از ذخایر نفت خام دنیا و ۱۷% از ذخایر گاز طبیعی، دومین کشور بزرگ دارنده منابع گاز طبیعی در دنیا است. البته ذخایر نفت ایران مانند ذخایر گازی دور از سواحل دریای خزر قرار دارد ولی در این اواخر خبر محدود نمودن ورودی آب رود ولگا موجب نگرانی تهران شده است.همچنین منطقه خزر برای قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای اهمیت مضاعف رو به رشد دارد. امریکا در سال های اخیر توجه ویژه ای به منطقه خزر با اهداف مهمی چون تقویت خزر برای تبدیل شدن به مرکز حمل و نقل، تولید پایدار و امن برای منابع انرژی، رصد تحرکات ایران و روسیه و حل و فصل مناقشات طولانی در منطقه دارد.
روابط چند جانبه اروپا نیز با کشورهای منطقه بر مشارکت عملی مبتنی بر موضوعات اقتصادی و انرژی تمرکز دارد.از سوی دیگر چین در بخشی از پروژههای زیرساختی در آسیای مرکزی سرمایه گذاریهای سنگینی انجام داده است. بخش اصلی فعالیتهای چین در بخش شرقی سواحل دریای خزر است. روسیه نیز حداکثر نفوذ خود در منطقه را از طریق اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی انجام داده و بزرگترین ناوگان نیروی دریایی در دریای خزر را داراست. مسکو در خزر بر موضوعاتی چون به حاشیه بردن نفوذ غرب در منطقه، همگرایی کشورهای منطقه زیر نظر سازمانهای مورد حمایت، دلسرد کردن سرمایه گذاری خارجی در ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان که میتواند جریان عبور نفت و گاز را به بازار اروپا تسهیل کند و افزایش فعالیت اقتصادی با دیگر کشورهای ساحلی دریای خزر متمرکز است.بنابراین تغییرات محیط بازی به خصوص رقابت و در برخی موارد تعارض میان کنشگران منطقه ای و فرامنطقه ای در منطقه خزر باعث گردیده است که این منطقه در آینده نیز همچنان در شطرنج استراتژیک قدرتهای منطقهای و جهانی از اهمیت بالایی برخوردار باشد و به عنوان یکی از کانونهای تمرکز مورد توجه قرار گیرد.