تأثیر کیفیت مسکن در فرزندآوری
- شناسه خبر: 42095
- تاریخ و زمان ارسال: 29 فروردین 1403 ساعت 23:50
- نویسنده: روزنامه آرمان امروز
دکتر علی میرزا محمدی / جامعه شناس
آرمان امروز : در تحلیل موانع فرزندآوری در جامعه ایران هر چند به این مساله زیاد پرداخته شده است که داشتن مسکن از پیش شرطهای اصلی ازدواج و تصمیم به فرزندآوری است، اما به ساختار فیزیکی و کیفیت مسکن و ارتباط آن با فرزندآوری و فرزندپروری چندان پرداخته نشده است. نکته نخست آنکه، تغییر معماری و ساختار فیزیکی خانهها و سکونتگاهها، بازتاب عینی در فرهنگ مادی و معنوی دارد. برای نمونهای کوچک، در ساختار کنونی خانههای ایرانی، «رسم شال انداختن در آستانه نوروز» قابل اجرا نیست! چراکه در این معماری، پشت بام، فضایی شخصی، بسیار بلند و تقریبا دست نیافتنی برای افراد دیگر است و حتی در این معماری، روزنهای که بتوان شال از آن انداخت وجود ندارد! .به نظر نویسنده فراتر از «نابودی رسم شال انداختن در تغییر بافت معماری خانههای ایرانی» استعارهای، بیان آسیبهای مهمتر این تغییرات غیراصولی در حوزه خانواده به ویژه محدودیت زمینههای فرزندآوری و فرزندپروری است. اجازه دهید درباره این محدودیتها بیشتر تامل کنیم.
خانههای قوطیکبریتی:معماری جدید بر استفاده بهینه از فضا و فشرده سازی برای کاهش هزینههای اقتصادی تاکید دارد. در نتیجه، این معماری، توجه چندانی به رابطه عاطفی انسان با فضا و دلبستگی فضایی ندارد. در این فضا، «چشمانداز اقتصادی» بر همه عناصر غلبه دارد، در نتیجه حیاط حذف میشود و تراسهای تنگ، نقش مصنوعی حیاطها را بازی میکنند. غافل از اینکه «حیاط» به واقع معبر «حیات» خانواده است و با حذف حیاط، حیات خانوادگی به خطر میافتد. این چشم انداز اقتصادی موجب شده است خانههای جدید به صورتی طراحی شوند که تعداد اعضای خانواده نمیتواند از ۳ یا ۴ نفر بالاتر رود. تصور ناپایداری مسکن ها: در معماری جدید،خانهها، پاسخگوی نیازهای«مراحل مهم چرخه زندگی» نیستند. در نتیجه، زوجین برای تصمیم درباره فرزندآوری، مجبورند با توجه به بهبود وضعیت مالی خود در مراحل مختلف زندگی، خانه خود را فروخته و در خانه دیگری ساکن شوند. این تصور ناپایداری، «امنیت روانی زوجین» را برای برنامهریزی فرزندآوری و فرزندپروری مخدوش میکند. از طرف دیگر، تغییر محل زندگی فرزندان، با تغییر مدرسه، دوستان، همبازیها و دوری از آشنایان قبلی همراه است کهدر نتیجه آن، زوجین برای کاهش تنشها و آسیبهای احتمالی، ترجیح میدهند از خیر فرزندآوری بگذرند.عنصر غریبگی خانهها: معماری امروزی بر خلاف عناصر فرهنگ ایرانی، عنصر بیگانگی با دیگران و بیتوجهی به انسجام فرد با عناصر مدنی و در یک کلام «غریبگی اجتماعی» را تقویت کرده است. موقتی بودن مسکنها و تغییر آنها در چرخه زندگی موجب شده است خانوادهها ارتباط مستمر و عمیقی با دیگر خانوادههای محله به ویژه همسایهها نداشته باشند.
در صورتیکه ساختار مسکنهای قدیمی ایرانی، مبتنی بر روابط عمیق همسایهها و هم محله ایها و مشارکت آنها در کارها و همیاری همدیگر بوده است. در این ساختار، مشکلات پیشبینی نشده فرزندپروری زوجین جوان با همیاری همسایههای مسنتر کاهش مییافت. در ساختار معماری جدید، عنصر غریبگی که با تصور ناپایداری مسکنها در ذهنیت ساکنان منطقه تقویت میشود مانع از تعامل ساکنان برای همیاری در مشکلات همدیگر می شود. ساکنان، خود را « مهمانان و مسافرانی چند ساله» در منطقه زندگی خود تلقی میکنند که مانع از تعمیق تعاملات آنها با همدیگر میشود. با در نظر گرفتن محدودیتهایی که معماری و ساختار فیزیکی مسکنهای مدرن و قوطی کبریتی بر فرزندآوری و فرزندپروری در طول چرخه زوجین اعمال میکند لازم است در «نهضت مسکن» و «سیاستگذاری جوانی جمعیت» تجدید نظر شود. لازمه فرزندآوری و فرزندپروری داشتن «ثبات فضایی»، «ثبات روانی»، «ثبات ساختار و قواعد اقتصادی» به صورت همزمان است. وقتی زوجین، مسکن ثابت با فضایی متناسب با نیازهای خانواده در اختیار ندارند، وقتی ساختار و قواعد اقتصادی به ویژه بازار با «التهابهای سیاسی و اجتماعی»، هر روز دچار افت و خیزهای غیر قابل پیشبینی میشود، نتیجه آن در «ثبات روانی اعضای خانواده»، خود را نشان خواهد داد و زوجین را از فرزندآوری منصرف خواهد کرد. در طراحی مسکنهای جدید، باید عنصر فضا به گونهای تعریف شود که با تغییرات چرخه زندگی زوجین، نیازهای آنها را برآورده کند و آنها را مجبور به تغییرات مکرر مسکن نکند تا با تقویت ثبات سکونت گاهها، تعاملات در راستای همیاری خانوادهها افزایش یابد. فقط در اینچنین فضایی میتوان زوجین را برای فرزندآوری بیشتر ترغیب و تشویق نمود؛ در غیر این صورت، با عدم بسترسازی، «تشویقهای بخشنامهای» مانند اعطای وام فرزندآوری، ثمرهای نخواهند داشت.